تلاش برای اجماع جهانی در مقابله با گرد و غبار

روز جهانی محیط زیست در سال جاری بر تاب آوری در برابر بیایان زایی و خشکسالی تاکید می کند. با توجه به نقش طوفان های گرد و غبار در تشدید این پدیده، سازمان حفاظت محیط زیست اقداماتی را در سطح بین المللی انجام داده است علاوه بر آن هم افزایی بیشتر بین دستگاه ها در مدیریت کانون های داخلی گرد و غبار موثر است.

به گزارش آژیراک روز جهانی محیط زیست همزمان با 5 ژوین هر سال گرامی داشته می شود. روز جهانی محیط زیست بزرگترین رویداد بین المللی محیط زیست است که توسط برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEP) رهبری می شود و از سال 1973 هر ساله برگزار و از سوی میلیون ها نفر گرامی داشته می شود. شعار سال جاری روز جهانی محیط زیست «احیای زمین، تاب آوری در برابر بیابان زایی و خشکسالی» است.

احیای زمین از ارکان اصلی «دهه سازمان ملل برای احیای اکوسیستم» (از 2021 تا 2030) است؛ فراخوانی تقویت شده برای حفاظت و احیای تمامی اکوسیستم ها در سراسر جهان که برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار امری حیاتی است. یکی از راه های احیای سرزمین جلوگیری از تخریب خاک است این در حالیست که 125 میلیون هکتار از عرصه های منابع طبیعی کشور در قلمرو فرسایش آبی قرار دارد و میزان فرسایش خاک در ایران شش تا هفت برابر میانگین جهانی است.

طوفان های ماسه و گرد و غبار یکی از عوامل موثر بر تخریب سرزمین و افزایش بیابان زایی همچنین آسیب به سلامت، رفاه و معیشت مردم،، جنگل زدایی، از بین رفتن تنوع زیستی و بهره وری زمین است. با توجه به تغییرات اقلیمی و تداوم خشکسالی این طوفان ها می توانند مشکلاتی را برای کشورها ایجاد کنند. به عنوان نمونه سازمان جهانی هواشناسی در گزارشی ضمن اشاره به خشک شدن تالاب هامون و وقوع طوفان های گرد و خاک آورده است: در اواسط شهریور ماه، طوفان گرد و غبار بخش هایی از جمهوری اسلامی ایران، افغانستان و پاکستان را درنوردید و مشکلاتی برای سلامتی ساکنان آن ها به همراه داشت. البته ایران در غرب و شمال غرب کشور نیز با ورود گرد و غبار از کشورهای همسایه دست و پنجه نرم می کند.

125 میلیون هکتار از عرصه های منابع طبیعی در قلمرو فرسایش آبی است

لزوم درک بهتر از اثرات چندوجهی طوفان های ماسه و گردوغبار

گزارش سازمان جهانی هواشناسی از وضعیت سیل و خشکسالی در ایران

فرسایش خاک در ایران 7 برابر میانگین جهانی

در سال های اخیر سازمان حفاظت محیط زیست تلاش کرده است با فعال تر کردن دیپلماسی زیست محیطی مشارکت های کشورها را برای کاهش طوفان های گرد و غبار جلب کند. علی محمد طهماسبی بیرگانی – دبیر ستاد ملی سیاستگذاری و هماهنگی مدیریت مقابله با پدیده گرد و غبار- در این زمینه به آژیراک می گوید: در زمینه دیپلماسی گرد و غبار در دولت سیزدهم یک کنفرانس منطقه ای با حضور 11 کشور منطقه  و تعدادی دستگاه بین المللی و یک کنفرانس بین المللی با حضور حدود 50 کشور و 15 نهاد بین المللی برگزار کردیم. در هر دو کنفرانس بیانیه های خیلی خوبی داشتیم که به موضوعات مرتبط با ایجاد مرکز منطقه ای و یک صندوق برای پشتیبانی از اقدامات اجرایی منطقه ای و بین المللی، اجرایی شدن دو برنامه عمل زیر منطقه ای برای غرب، جنوب غرب و شرق و شمال شرق کشور اشاره کرد. به علاوه مباحث کلانی درباره تبادل اطلاعات و تجربیات مطرح شد.

وی اضافه می کند: از شهریور تا پایان سال گذشته روی آن خیلی کار شد و در پایان سال گذشته با الهام گرفتن از این بیانیه، پیش نویس قطعنامه مقابله با طوفان های شن و گردوغبار را تهیه کردیم و درششمین مجمع محیط زیست ملل متحد در نایروبی مطرح شد. با تلاش سازمان محیط زیست، وزارت خارجه و سفارت ایران در نایروبی بعد از نشست های طولانی و چند دور مذاکره یکی از کشورهایی بودیم که قطعنامه پیشنهادی آن در مجمع به تصویب رسید و به همه کشورها ابلاغ شد. در حال حاضر اصلی ترین کار بین المللی ما پیگیری مفاد این قطعنامه است.

دبیر ستاد ملی سیاستگذاری و هماهنگی مدیریت مقابله با پدیده گرد و غبار درباره دیگر اقدامات انجام شده برای مقابله با گرد و غبار اظهار می کند: نشست های دوجانبه و چند جانبه ای را با مقامات کشورهای سوریه، عراق، عربستان، ترکمنستان و قطر و کویت برگزار کردیم و اجرای تفاهمنامه های منعقد شده با این کشورها در زمینه مدیریت گرد و غبار در دستور کار ماست.

 وی در پاسخ به این پرسش که با توجه به اجرایی نشدن تفاهمنامه های پیشین در سال های گذشته به علت شرایط منطقه، چه تمهیداتی را برای به اجرا درآمدن تواففات صورت گرفته با کشورهای همسایه برای مدیریت گرد و غبار اندیشیده اید؟ می گوید: متعاقب تفاهم با کشور عراق گروهی از اعضای ستاد ملی مقابله با گرد و غبار با مسوولیت بنده به عراق سفر و از چند استان بازدید کردیم. در نتیجه این سفر تفاهمنامه دیگری ذیل تفاهمنامه قبلی منعقد شد. بر اساس این تفاهنامه قرار شد چند استان در ایران و عراق برای اجرای آزمایشی طرح مقابله با گرد و غبار انتخاب شوند. در ایران استان های ایلام و خوزستان و در عراق چهار استان از جمله واسط، ذی قار و مثنی تعیین شده است و اقدامات مشترک در این استان ها انجام خواهیم داد. کارهای مطالعاتی برای اجرا کردن اقدامات لازم در این استان ها در ایران انجام و برنامه هایی پیش بینی شده و در حال تخصیص اعتبار برای اجرایی کردن آن ها هستیم.

طهماسبی بیرگانی درباره اقدامات انجام شده در کشور عراق در پی انعقاد تفاهمنامه اظهار می کند: پیگیری های متعددی از مرداد سال قبل انجام شده است و بیش از 10 مکاتبه از طریق وزارت امورخارجه کردیم حتی قرار شد هیات عراقی به ایران سفر کند و گزارش عملکرد خود را در استان های پایلوت ارایه دهد ولی در نهایت سفر لغو شد. ما دو زمان دیگر را برای این سفر پیشنهاد داده ایم.

دبیر ستاد ملی سیاستگذاری و هماهنگی مدیریت مقابله با پدیده گرد و غبار اضافه می کند: قصد داریم از این شیوه برای مشارکت با ترکمنستان در شمال شرق کشور برای مدیریت طوفان های گرد و غبار استفاده کنیم.

وی درباره اقدامات دیگر ایران برای مقابله با پدیده گرد و غبار می گوید: به پیشنهاد ایران روز 12 جولای به عنوان روز جهانی مقابله با طوفان های گرد و غبار در مجمع عمومی سازمان ملل متحد با اجماع اعضا تصویب شد  یکی از برنامه های ما در سال جاری بزرگداشت این روز است. یک برنامه ملی و چند برنامه استانی به این مناسبت برای آشنایی مسوولان و تنویر افکار عمومی  برگزار خواهیم کرد.

دبیر ستاد ملی سیاستگذاری و هماهنگی مدیریت مقابله با پدیده گرد و غبار می افزاید: درشهریورماه کارگاه آموزشی مشترک را با حضور نمایندگان ارشد کشورهای ذینفع شامل کشورهای حاشیه خلیج فارس ، غرب و جنوب غرب و شرق و شمال شرق برگزار خواهیم کرد. بدین ترتیب نمایندگان کشورهای سوریه، عراق، بحرین، امارات، کویت، قطر، عربستان، پاکستان، افغانستان، ترکمنستان و ازبکستان در کارگاه حضور خواهند داشت و حول اجرای برنامه های اقدام مندرج در بیانیه های دو اجلاس تهران و قطعنامه مجمع عمومی محیط زیست ملل متعهد برگزار می شود.

بخشی نگری در بین برخی اعضای ستاد ملی مقابله با گرد و غبار

با توجه به اینکه شعار سازمان حفاظت محیط زیست هفته محیط زیست «سهم من در تداوم حیات» است. طهماسبی بیرگانی درباره نقش مردم در کاهش اثرات خشکسالی و گرد و غبار می گوید: اگرچه برخی از عوامل طبیعی تشدیدکننده گرد و غبار هستند  و مدنظر باید قرار گیرند ولی عوامل انسانی اثرگذار بر تشدید و تکرار دفعات وقوع گرد و غبار بهره برداران، سیاستگذاران و برنامه ریزان هستند و نقش هر دو عامل را باید مد نظر قرار دهیم.  مدیریت نامناسب منابع آب، خاک و منابع گیاهی چه در بخش سیاستگذاری، چه در بخش برنامه ریزی و چه در بخش اقدام هم به مسوولان و اعضای ستاد ملی مقابله با گرد و غبار و کارگروه تخصصی هم به بهره بردار بر می گردد.

دبیر ستاد ملی سیاستگذاری و هماهنگی مدیریت مقابله با پدیده گرد و غبار اضافه می کند: در تمام سیاست ها، راهبردها و برنامه های ابلاغی ستاد ملی به این مورد توجه کرده و از دستگاه ها خواسته ایم که از ظرفیت های مردمی برای طراحی و اجرای برنامه های خود در این زمینه مد نظر قرار دهند.

وی درباره «بخشی نگری» در بهره گیری از منابع آبی از سوی برخی از اعضای ستاد ملی مقابله با گرد و غبار اظهار می کند: قصد تایید وضعیت کنونی را ندارم و باید در جهت کاهش بخشی نگری تلاش کنیم البته این وضعیت خاص کشور ما نیست. بر اساس بررسی های انجام شده در اغلب کشورها به ویژه کشورهای در حال توسعه ناهماهنگی هایی بین دستگاه ها وجود دارد. کنوانسیون مقابله با بیابان زایی در سال 73 به تصویب رسید ولی هنوز ناهماهنگی بین دستگاه ها یکی از اصلی ترین علل کمتر موفق بودن آن بوده است، با این حال هر روز باید تلاش کرد تا این بخشی نگری کاهش یابد.

طهماسبی بیرگانی در پایان درباره راهکارهای کاهش عملکرد بخشی در زمینه مقابله با گرد و غبار می گوید: یک سری سیاست ها و راهبرد  در ستاد ملی مقابله با گرد و غبار تعریف و برنامه اقدام هر دستگاه را در سطح کلان تعیین کردیم که در اولین جلسه سال 1401 این موارد مصوب و به دستگاه ها ابلاغ شد. در حال حاضر پیگیری های ما بر اساس همان سیاست ها و راهبردهاست. لازم است بین دستگاه ها هم افزایی وجود داشته باشد. تا هم افزایی به فرهنگ تبدیل نشود، نمی توان انتظار داشت که بخشی نگری به صورت کامل حل شود. هرچند که ساختارهای سازمانی در کلان کشور بخشی دیده شده و به تبع آن بودجه ریزی و تخصیص اعتبار به عنوان یک عامل تسریع و تسهیل کننده اقدامات، بخشی دیده شده است، در این شرایط طبیعی است نتیجه به سمت بخشی نگری سوق پیدا کند.

پایان خبر آژیراک

تلاش برای اجماع جهانی در مقابله با گرد و غبار