دلربایی عطار در کهن ترین مسجد هرات

مسجد جمعه هرات، کهن ترین مسجد این خطه از افغانستان که از دوره تیموریان به جا مانده، معبدی بود که به مسجد تبدیل شده است و بر پیشانی آن، کتیبه هایی مزین به شعرهای شاعران بزرگ ایران همچون عطار، خودنمایی می کند.

مرتضی رضوانفر ـ عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و پژوهشگر کتیبه های فارسی ـ به مناسبت 25 فروردین، روز بزرگداشت عطار نیشابوری، کتیبه ای با شعر عطار در مسجد جمعه یا جامع هرات در اففانستان را معرفی کرده است. او در متنی که در اختیار آژیراک قرار داده، نخست به جایگاه و اهمیت این مسجد کهن با عنوان «نگین معماری هرات»، که در دسته بندی بزرگترین مساجد نیز قرار گرفته، اشاره کرده و نوشته است: «مسجد جمعه هرات را باید نگارخانۀ هنرهای اسلامی نامید؛ زیرا مجموعه ای است از نفیس ترین کاشی کاری، آجرکاری، سنگ کاری، گچ کاری و برخی دیگر از هنرهای اسلامی.

این مسجد مانند بسیاری از مسجدهای قدیمی به معابد ادیان پیش از خود ارتباط داده می شود و دلایلی مبنی بر وجود آتشکده و عبادتگاه آریاییان در مکان اولیه این مسجد ارایه شده است.

بنا به منابع مختلف، علت گسترش مسجد به شکل امروزی آن را به دانشمند بزرگ اهل ری، امام فخر رازی (606-544 قمری) منتسب کرده اند.

در بدو ورود به محوطه مسجد آنچه بسیار خودنمایی می کند وجود کتیبه ها و تزیینات معماری زیبایی است که بیشتر دارای هویت و شکل مستقلی از دیگری است.

از مهم ترین نکته های کتیبه های فارسی در مساجد و دیگر بناهای اسلامی استفاده از مضامین دینی و عرفانی در قالب اشعار فارسی است که مسجد جمعه هرات نیز از این موضوع مستثنی نیست.»

رضوانفر در ادامه هشدار داده است «خطری که جا دارد اینجا به آن اشاره کنم حذف تدریجی شعر فارسی از معماری مذهبی در ایران و منطقه است، در گذشته حضور شعر فارسی در معماری مذهبی در ایران و کشورهای همسایه امری حیاتی بود، که متاسفانه چندین دهه است دانسته و ندانسته از این شناسنامه و امضای هویتی دور شده و با ایران ستیزان همراه گشته ایم.»

این پژوهشگر که تا کنون کتیبه های فارسی بسیاری را در خارج از مرزهای ایران شناسایی کرده، درباره کتیبه های این مسجد نوشته است: «در مسجد جمعه هرات کتیبه های بسیاری از شعرای بزرگ فارسی همچون سعدی، جامی، سنایی، ابوسعید، امیرخسرو دهلوی و همچنین فریدالدین عطار نیشابوری که 25 فروردین را روز بزرگداشت او قرار داده اند وجود دارد.

عطار که در طبابت و عطاری دست داشت، یکی از پرکارترین عارفان و شاعران ایرانی است.

او در حمله مغول به نیشابور کشته شد و مزارش نزدیک به مقبره خیام جای گرفت. آرامگاه او پس از تخریب، دوباره در قرن 9 قمری توسط امیرعلی شیرنوایی بازسازی شد.

شعرای زیادی مانند مولانای بلخی، سنایی غزنوی، فیض کاشانی، صایب تبریزی، محمود شبستری و… در وصف او شعر سروده اند و از جمله آثار او می توان به منطق الطیر، تذکره الاولیا، الهی نامه، مصیبت نامه، دیوان اشعار و اسرارنامه اشاره کرد.»

پایان خبر آژیراک

دلربایی عطار در کهن ترین مسجد هرات