رازداری؛ حق بیمار و مسوولیت پزشک

اسرار بیماران، یکی از ابعاد خصوصی آنها است که بر مبنای الزامات قانونی می بایست از طرف پزشکان و مراکز و موسسات درمانی رعایت شود…

به گزارش آژیراک، موضوع حفظ حریم خصوصی بیماران ریشه تاریخی دارد به نحوی که در سوگندنامه بقراط نیز به این موضوع توجه کرده است. در سوگندنامه بقراط آمده است: «هر آنچه در رابطه با زندگی مردم و مراقبت از بیماران یا حتی جدا از آن، می بینم و یا می شنوم که نباید فاش شود را نزد خود نگاه خواهم داشت و چنین چیزهایی را به عنوان یک راز محفوظ خواهم داشت.» بنابراین اصل بر این است که فقط در صورت رضایت بیمار می توان اطلاعات وی را به شخصی دیگر منتقل کرد؛ در غیر این صورت باید نزد درمانگر محفوظ بماند و اهمیت این مساله در اسناد بین المللی از جمله معاهده پزشکی 1948 ژنو و اصلاحیه  1968 آن نیز شایان توجه است.

حفظ اسرار بیمار توسط پزشک و کادر درمانی از حقوق مسلم بیمار است؛ به طوری که ماده 6 منشور حقوق بیمار ایران مصوب 1380 وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مقرر کرده است: «بیمار حق دارد جهت حفظ حریم شخصی خود، از محرمانه ماندن محتوای پرونده پزشکی، نتایج معاینات و مشاوره های بالینی جز در مواردی که بر اساس وظایف قانونی از گروه معالج صورت می گیرد، اطمینان حاصل نماید.»

جزای افشای اسرار پزشکی چیست؟

افشای اسرار پزشکی و اطلاع شخص ثالث از داده های بیماران ممکن است موجب بروز خسارت های جبران ناپذیر روحی و مادی مانند از دست دادن شغل، خدشه به آبرو و حیثیت شود. به همین دلیل، موضوع حفظ و افشای اسرار پزشکی در قوانین بسیاری از کشورهای جهان پیش بینی شده است. ضمانت اجرای کیفری برای افشای اسرار پزشکی در ماده 648 قانون مجازات اسلامی لحاظ شده که بر مبنای آن «اطبا و جراحان و ماماها و داروفروشان و کلیه کسانی که به مناسبت شغل یا حرفه خود محرم اسرار می شوند، هر گاه در غیر از موارد قانونی، اسرار مردم را افشا کنند، به سه ماه و یک روز تا یک سال و همچنین جزای نقدی، محکوم می شود.»

اسرار پزشکی از مباحث مهم اخلاق پزشکی و حقوق پزشکی است؛ به نحوی که حفظ اسرار از جمله حقوق شناخته شده بیمار است که در منشور حقوق بیمار اکثر کشورها و سایر قوانین و مقررات داخلی و بین المللی مورد تاکید قرار گرفته است. بدون شک، حفظ اسرار از موجبات اطمینان بیماران به پزشکان و مراجعه به اطبا است و عدم توجه به این امر، سبب سلب اعتماد بیماران نسبت به پزشکان، کاهش راستگویی و عدم مراجعه به آنان در بسیاری از موارد خواهد شد. به همین دلیل این موضوع حق شناخته شده بیمار و از جمله مسایل مهم حقوق پزشکی است.

حفظ اطلاعات حساس و غیرحساس بیماران امری انکارنشدنی

در «راهنمای عمومی اخلاق حرفه ای شاغلین حرف پزشکی و وابسته سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران» نیز به موضوع «رازداری و حریم خصوصی بیمار» تاکید شده و این موضوع 14 ماده را شامل می شود.

در مواد 76 تا 79 راهنمای اخلاقی سازمان نظام پزشکی تاکید شده است که محرمانه بودن همه اطلاعات بیماران، اعم از اطلاعات حساس و غیرحساس که به هر شکل، در مراحل مختلف تشخیصی و درمانی، جمع آوری می شود و یا به هر ترتیب در اختیار تیم درمانی قرار می گیرد، از حقوق اولیه و اساسی بیماران است و تنها آن دسته از شاغلان حِرَف پزشکی و وابسته، که عضو تیم درمانی بیمار هستند، اجازه دسترسی به اطلاعات مرتبط با تشخیص و درمان هر فرد را دارند و دیگر افراد، صرفاً به دلیل پزشک بودن یا عضویت در زمره حرفه مندان پزشکی، برای دسترسی به اطلاعات بیماران، مجاز شمرده نمی شوند.

بر اساس ماده 78 راهنمای عمومی اخلاق حرفه ای،  مجاز بودن «نقض اصل رازداری» از سوی شاغلان پزشکی و وابسته، تنها به مواردی محدود است که در قانون، به صراحت ذکر شده باشد. در چنین مواردی، پیش از جمع آوری اطلاعات مربوط به آن، بیمار تا حد ممکن باید از الزام قانونی مذکور، آگاه گردد و سپس از وی کسب اطلاعات شود.

ضمنا الزام شاغلان حِرَف پزشکی و وابسته، به ارایه اطلاعات بیماران به مراجع قضایی و انتظامی، تنها منوط به استعلام رسمی دادگاه است.

اهمیت موضوع رازداری تا آنجاست که ارایه هر نوع اطلاعات به رسانه ها از سوی شاغلان حرف پزشکی، تنها در صورتی موجه است که به هیچ وجه دربردارنده ی نقض حریم خصوصی بیماران نباشد و به فاش شدن اطلاعات پرونده سلامت آنان نیانجامد. در ماده 65 راهنمای اخلاق حرفه ای نظام پزشکی تاکید شده است که در صورت درخواست، رونوشت اطلاعات درخواستی از سوی بیمار که در پرونده سلامت وی ثبت شده است، در هر جایی (از جمله بیمارستان، مطب، درمانگاه و مانند آن)، به بیمار یا نماینده قانونی وی تحویل داده شود. برای اجابت این درخواست، به مجوز هیچ مرجعی (از جمله مرجع قضایی و غیرقضایی) نیاز نیست.

اخلاق پزشکی از دیرباز تاکنون مورد استفاده قرار گرفته و بزرگانی همچون بقراط تلاش کرده اند تا رهنمودهای لازم  و ضرروی برای پزشکان و آیندگان را به هر طریق بیان کنند. هنجارهای اخلاقی پزشکان و تعهد به حفظ اسرار بیماران در گذر زمان سبب شده محرمانه ماندن اطلاعات پزشکی برای بیماران به حقی مسلم تلقی شود و حفظ اسرار پزشکی در رابطه بین بیمار و پزشک، یک  امر مهم باشد.  

در مجموع افشای اسرار بیماران و محتویات و مندرجات پرونده های بیمارستانی و غیر بیمارستانی بر اساس اصول مسلم و پذیرفته شده، مذموم و غیر اخلاقی قلمداد می شود و در مراجع مربوطه به تخلفات احتمالی رسیدگی می شود.

پایان خبر آژیراک

رازداری؛ حق بیمار و مسوولیت پزشک