فرق ارش و دیه

ارش و دیه دو مفهوم حقوقی بنیادین در نظام قضایی ایران هستند که هر دو به جبران خسارات بدنی ناشی از جنایات می پردازند، اما در ماهیت، نحوه تعیین، مرجع تشخیص و دامنه شمول تفاوت های اساسی دارند. دیه به مالی اطلاق می شود که میزان آن در شرع مقدس اسلام تعیین شده و سالانه توسط رئیس قوه قضاییه اعلام می گردد، در حالی که ارش دیه ای غیرمقدر است که مقدار آن در شرع مشخص نشده و توسط دادگاه با نظر کارشناسی تعیین می شود. درک دقیق این تمایز برای احقاق حقوق افراد آسیب دیده، از جمله مجنی علیه یا وراث او، ضروری است و به آن ها کمک می کند تا در مواجهه با صدمات بدنی، با آگاهی کامل تری از حقوق خود دفاع کنند.

در نظام حقوقی ایران، آسیب های جسمانی و روانی که در نتیجه اعمال مجرمانه یا حوادث رخ می دهند، پیامدهای حقوقی متعددی از جمله لزوم جبران خسارت برای فرد زیان دیده (مجنی علیه) به همراه دارند. این جبران خسارت عمدتاً در قالب مفاهیمی چون دیه و ارش محقق می شود که هرچند هر دو با هدف ترمیم آسیب و بازگرداندن وضعیت به قبل از وقوع حادثه یا حداقل تسکین آلام مجنی علیه شکل گرفته اند، اما دارای تفاوت های ماهوی و اجرایی قابل توجهی هستند.

عدم شناخت صحیح از این تفاوت ها می تواند منجر به ابهامات و سردرگمی هایی برای عموم مردم و حتی متخصصین غیرحقوقی شود. این مقاله با هدف تبیین جامع و دقیق فرق ارش و دیه، به تحلیل مبانی قانونی، نحوه تعیین، محاسبه، مهلت پرداخت و دریافت کنندگان هر یک می پردازد تا به عنوان یک منبع معتبر، به افزایش آگاهی حقوقی و تسهیل فرآیندهای قضایی کمک کند.

دیه چیست؟: تعریف و مبانی قانونی

دیه، یکی از مجازات های مالی در قانون مجازات اسلامی ایران محسوب می شود که هدف آن جبران خسارات وارده بر نفس، اعضا و منافع افراد است. این مفهوم ریشه ای عمیق در فقه اسلامی دارد و میزان آن برای بسیاری از آسیب ها در شرع مقدس تعیین شده است. بر اساس ماده ۱۷ قانون مجازات اسلامی، «دیه اعم از مقدر و غیرمقدر، مالی است که در شرع مقدس برای ایراد جنایت غیرعمدی بر نفس، اعضاء و منافع و یا جنایت عمدی در مواردی که به هر جهتی قصاص ندارد به موجب قانون مقرر می شود.» این تعریف، شمول دیه را هم در جنایات عمدی (در صورت عدم قصاص) و هم در جنایات غیرعمدی (اعم از شبه عمد و خطای محض) روشن می سازد.

انواع دیه

دیه در یک تقسیم بندی کلی به دو دسته اصلی تقسیم می شود:

1. دیه مقدر (معین): این نوع دیه، مبلغ یا مقدار مشخصی است که در شرع مقدس و به تبع آن در قانون، برای آسیب های خاصی از جمله از دست دادن جان، اعضا یا منافع، تعیین شده است. میزان دیه مقدر، سالانه توسط رئیس قوه قضاییه و با تأیید مقام معظم رهبری تعیین و اعلام می گردد. این مبلغ برای تمامی موارد مشابه، ثابت و یکسان است و دادگاه صرفاً وظیفه اجرای آن را دارد. مثال بارز آن، دیه کامل انسان یا دیه از بین رفتن هر دو چشم بینا است.
2. دیه غیرمقدر (غیرمعین): این نوع دیه، همان ارش است که در بخش بعدی به تفصیل به آن پرداخته خواهد شد. در واقع، ارش زمانی مطرح می شود که برای یک آسیب خاص، دیه مقدر در شرع وجود نداشته باشد.

مرجع تعیین کننده دیه

همان طور که ذکر شد، میزان دیه مقدر در ابتدای هر سال شمسی توسط رئیس قوه قضاییه و با استناد به نظر مقام رهبری، تعیین و به صورت عمومی اعلام می شود. این نرخ نامه شامل دیه کامل انسان و نیز دیه اعضا و منافع مختلف بدن با جزئیات است. وظیفه دادگاه در پرونده های مربوط به دیه مقدر، صرفاً تطبیق آسیب وارده با موارد قانونی و تعیین مبلغ دیه بر اساس نرخ نامه اعلام شده است و هیچ گونه دخل و تصرفی در میزان آن ندارد.

مثال های کاربردی از دیه مقدر

برای روشن تر شدن مفهوم دیه مقدر، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• دیه کامل انسان: مبلغی مشخص که برای از دست دادن جان یک انسان تعیین می شود.
• دیه از بین رفتن هر دو چشم بینا: برابر با دیه کامل انسان.
• دیه قطع کردن یک دست: نصف دیه کامل.
• دیه شکستگی استخوان های خاص: درصدی مشخص از دیه کامل که در جداول قانونی آمده است.

این مثال ها نشان می دهند که در موارد دیه مقدر، نوع و میزان آسیب، به طور مستقیم با مبلغ معین و شرعی دیه مرتبط است.

ارش چیست؟: تعریف و جایگاه حقوقی

در کنار دیه مقدر، مفهوم دیگری به نام ارش وجود دارد که به دیه غیرمقدر شهرت یافته است. ارش زمانی مطرح می شود که آسیب وارده به بدن انسان، در قانون مجازات اسلامی دیه مشخص و مقدری نداشته باشد. در چنین مواردی، قانون گذار تعیین میزان خسارت را به نظر کارشناسی و رأی دادگاه واگذار کرده است.

ماده ۴۴۹ قانون مجازات اسلامی به وضوح ارش را تعریف می کند: «ارش، دیه غیرمقدر است که میزان آن در شرع تعیین نشده است و دادگاه با لحاظ نوع و کیفیت جنایت و تأثیر آن بر سلامت مجنی علیه و میزان خسارت وارده با در نظر گرفتن دیه مقدر و با جلب نظر کارشناس میزان آن را تعیین می نماید. مقررات دیه مقدر در مورد ارش نیز جریان دارد، مگر این که در این قانون ترتیب دیگری مقرر شود.» علاوه بر این، ماده ۳۶۷ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۰ نیز بیان می داشت که «هر جنایتی که بر عضو کسی وارد شود و شرعاً دیه معین نداشته باشد، مشمول ارش است.» این مواد قانونی، ماهیت ارش را به عنوان یک جبران خسارت مالی که میزان آن ثابت و از پیش تعیین شده نیست، مشخص می سازند.

موارد تعلق ارش

ارش به جنایاتی تعلق می گیرد که:

• برای آن ها دیه مقدر شرعی تعیین نشده باشد.
• جنایت موجب از بین رفتن عضو نشود، بلکه نقص عضو، تغییر شکل، یا اختلال در عملکرد عضو یا منافع ایجاد کند.
• میزان دقیق خسارت وارده به دلیل پیچیدگی های پزشکی یا عدم تطابق کامل با موارد دیه مقدر، قابل تعیین با جدول دیه مقدر نباشد.

مرجع تعیین کننده ارش و نقش پزشکی قانونی

برخلاف دیه مقدر که میزان آن از پیش تعیین شده است، تعیین مبلغ ارش بر عهده دادگاه است. دادگاه برای تعیین ارش، باید عوامل مختلفی را مد نظر قرار دهد. این عوامل شامل نوع و کیفیت جنایت، میزان تأثیر آن بر سلامت جسمی و روانی مجنی علیه، شدت خسارت وارده، و از همه مهم تر، نظر کارشناسی پزشکی قانونی است. پزشکی قانونی در این فرآیند نقشی حیاتی ایفا می کند. کارشناسان پزشکی قانونی با معاینه دقیق مجنی علیه، شدت و وسعت آسیب، عوارض احتمالی و تأثیر آن بر عملکرد طبیعی بدن را ارزیابی کرده و گزارشی تفصیلی به دادگاه ارائه می دهند. دادگاه با در نظر گرفتن این گزارش و تمامی جوانب پرونده، مبلغ ارش را تعیین می کند. این فرآیند، انعطاف پذیری بیشتری را در جبران خسارات پیچیده و منحصر به فرد فراهم می آورد.

مثال های کاربردی از ارش

برای فهم بهتر موارد تعلق ارش، می توان به نمونه های زیر اشاره کرد:

• از بین رفتن زیبایی صورت یا بدن در اثر جراحت یا سوختگی شدید.
• اختلال در تکلم (لکنت زبان) یا کاهش قدرت چشایی و بویایی که موجب از بین رفتن کامل آن ها نشده باشد.
• آسیب های پیچیده به بافت های نرم داخلی بدن، مانند آسیب به کبد یا طحال که دیه مقدر مشخصی ندارند.
• کاهش توانایی های جسمی یا روحی که منجر به از کار افتادگی کامل عضو نشده باشد.

این مثال ها نشان دهنده آن است که ارش، دامنه گسترده تری از آسیب ها را پوشش می دهد که در چارچوب دیه مقدر نمی گنجند و نیاز به ارزیابی تخصصی دارند.

تفاوت های اساسی ارش و دیه: مقایسه جامع

با وجود آنکه دیه و ارش هر دو به جبران خسارات بدنی می پردازند، اما در جزئیات ماهوی و اجرایی تفاوت های کلیدی و بنیادینی دارند که درک آن ها برای هر فردی که با نظام حقوقی در ارتباط است، ضروری است. این تفاوت ها را می توان در ابعاد مختلف مورد بررسی قرار داد و به منظور شفافیت بیشتر، در قالب یک جدول مقایسه ای ارائه می شود.

ویژگی	دیه	ارش
ماهیت	مال معین و مقدر در شرع مقدس اسلام و قانون	دیه غیرمقدر، مالی که میزان آن در شرع تعیین نشده است
مبنای قانونی	مواد مشخص در شرع و قانون (مانند ماده ۱۷ و ۵۴۹ قانون مجازات اسلامی)	عدم تعیین در شرع، تعیین توسط قانون گذار به دادگاه (ماده ۴۴۹ قانون مجازات اسلامی و ماده ۳۶۷ قانون مجازات اسلامی سال ۱۳۷۰)
مرجع تعیین کننده	رئیس قوه قضاییه (با نظر مقام رهبری) در ابتدای هر سال	دادگاه (با جلب نظر کارشناس پزشکی قانونی و لحاظ سایر شرایط)
میزان تعیین شده	مقدر، ثابت شرعی، دارای نرخ سالانه مشخص	غیرمقدر، موردی، متغیر، وابسته به نظر دادگاه و کارشناس
تفاوت در زن و مرد	در اعضا و منافع، تا کمتر از ثلث دیه کامل مرد یکسان، از ثلث به بالا نصف می شود (ماده ۵۵۰ تا ۵۵۹ قانون مجازات اسلامی).	اصولاً تفاوتی میان زن و مرد نیست، لکن مبلغ ارش برای زنان نباید از دیه اعضا و منافع زن تجاوز کند، حتی اگر مساوی با ارش همان جنایت در مرد باشد (ماده ۵۶۲ قانون مجازات اسلامی).
محدودیت سقف	سقف مشخصی ندارد و با توجه به نوع آسیب مشخص می شود (گاهی می تواند دیه کامل یا بیشتر باشد).	مقدار ارش یک جنایت، بیش از دیه مقدر برای آن عضو یا منفعت نیست (ماده ۵۴۸ قانون مجازات اسلامی).
مثال	دیه کامل انسان، دیه از بین رفتن هر دو چشم، دیه شکستگی استخوان ران.	از بین رفتن زیبایی، لکنت زبان، کاهش قدرت بویایی، آسیب به بافت های نرم بدون دیه مقدر.

مهم ترین فرق ارش و دیه در ماهیت تعیین شده آن هاست؛ دیه مبلغی ثابت و شرعی است که از پیش تعیین شده، اما ارش مبلغی متغیر است که به تشخیص دادگاه و کارشناس، برای آسیب های بدون دیه مقدر تعیین می گردد.

این جدول به وضوح نشان می دهد که با وجود شباهت در هدف نهایی که همان جبران خسارت است، مکانیزم های حقوقی و قضایی حاکم بر دیه و ارش از یکدیگر متمایز هستند و هر کدام در شرایط خاص خود کاربرد دارند. شناخت دقیق این تفاوت ها برای افرادی که درگیر پرونده های آسیب های بدنی هستند، حیاتی است.

ارش بیشتر است یا دیه؟: پاسخ به یک ابهام رایج

یکی از سؤالات پرتکرار و ابهامات رایج در خصوص فرق ارش و دیه، این است که آیا مبلغ ارش می تواند بیشتر از دیه باشد؟ پاسخ صریح و قانونی به این پرسش منفی است. مطابق با ماده ۵۴۸ قانون مجازات اسلامی: «در اعضاء و منافع، مقدار ارش یک جنایت، بیش از دیه مقدر برای آن عضو یا منفعت نیست و چنانچه به سبب آن جنایت، منفعت یا عضو دیگری از بین رود یا عیبی در آن ها ایجاد شود، برای هر آسیب دیه جداگانه ای تعیین می گردد.»

این ماده قانونی یک اصل مهم را بنا می نهد: ارش هیچ گاه از سقف دیه مقدر همان عضو یا منفعتی که آسیب دیده است، تجاوز نخواهد کرد. به عبارت دیگر، اگر برای یک عضو، دیه مقدر وجود داشته باشد و آسیبی به آن وارد شود که مشمول ارش گردد، حداکثر مبلغ ارش معادل همان دیه مقدر خواهد بود و معمولاً دادگاه ها در عمل، ارش را به صورت درصدی از دیه کامل یا دیه مقدر عضو مربوطه تعیین می کنند که این مبلغ غالباً کمتر از دیه مقدر است.

برای مثال، اگر قطع یک دست دارای دیه مقدر باشد، هرگونه آسیب جزئی تر به دست (مانند کاهش دامنه حرکت مفاصل بدون قطع کامل) که دیه مقدر نداشته باشد، مشمول ارش خواهد بود. اما مبلغ این ارش هرگز از دیه قطع کامل دست بیشتر نخواهد شد و در اغلب موارد، درصدی از آن محاسبه می گردد.

این نکته در پرونده های حقوقی اهمیت فراوانی دارد؛ زیرا سقف جبران خسارت برای آسیب های بدون دیه مقدر، همیشه با توجه به دیه مقدر مشابه یا نزدیک به آن تعیین می شود و این اطمینان را می دهد که نظام جبران خسارت، منطقی و متناسب با شدت آسیب عمل می کند. بنابراین، ارش یک سازوکار تکمیلی برای پوشش دادن آسیب هایی است که در چارچوب دیه مقدر نمی گنجند، اما نه با هدف افزایش مبلغ جبرانی، بلکه با هدف تخصیص عادلانه و متناسب با میزان خسارت وارده.

مهلت پرداخت ارش و دیه: بررسی زمان بندی قانونی

یکی دیگر از تفاوت های مهم بین ارش و دیه، مربوط به مهلت های قانونی پرداخت آن هاست. قانون گذار برای پرداخت دیه، زمان بندی مشخصی را تعیین کرده است، در حالی که برای ارش چنین مهلت مشخصی وجود ندارد و تابع رأی دادگاه و شرایط پرونده است.

مهلت پرداخت دیه

ماده ۴۸۸ قانون مجازات اسلامی، مهلت پرداخت دیه را از زمان وقوع جنایت، به ترتیب زیر مشخص می کند؛ مگر اینکه طرفین به نحو دیگری توافق کرده باشند:

1. در جنایات عمدی که موجب دیه می شود: مهلت پرداخت یک سال قمری است.
2. در جنایات شبه عمد: مهلت پرداخت دو سال قمری است.
3. در جنایات خطای محض: مهلت پرداخت سه سال قمری است.

این مهلت ها از زمان وقوع جنایت آغاز می شوند. همچنین، ماده ۴۹۱ قانون مجازات اسلامی تصریح می کند که هرگاه بین مرتکب جنایت عمدی و اولیاء دم یا مجنی علیه بر گرفتن دیه توافق شود، اما مهلت پرداخت آن مشخص نگردد، دیه باید ظرف یک سال از زمان توافق پرداخت شود.

نکته مهم این است که اگر پرداخت کننده (محکوم علیه) در طول مهلت های مقرر، تمام یا بخشی از دیه را پرداخت کند، محکوم له (فردی که دیه به او تعلق می گیرد) مکلف به قبول آن است. این قاعده به منظور تشویق به تسریع در جبران خسارت و جلوگیری از تأخیرهای غیرضروری وضع شده است.

مهلت پرداخت ارش

برخلاف دیه، در قانون مجازات اسلامی هیچ ماده قانونی ای که به طور صریح مهلت مشخصی را برای پرداخت ارش تعیین کند، وجود ندارد. بنابراین، مهلت پرداخت ارش تابع رأی دادگاه و شرایط خاص هر پرونده خواهد بود. معمولاً دادگاه پس از صدور رأی قطعی مبنی بر تعیین ارش، مهلتی را برای پرداخت آن مشخص می کند که این مهلت می تواند با توجه به وضعیت مالی محکوم علیه و شرایط مجنی علیه، متفاوت باشد.

در بسیاری از موارد، پرداخت ارش به محض قطعی شدن رأی دادگاه و یا بر اساس توافق طرفین صورت می گیرد. این تفاوت در مهلت پرداخت، یکی از نشانه های ماهیت غیرمقدر و انعطاف پذیر ارش در مقایسه با دیه مقدر و با زمان بندی شرعی است.

دریافت کنندگان ارش و دیه: چه کسانی این مبالغ را دریافت می کنند؟

تفاوت دیگر میان ارش و دیه به دریافت کنندگان این مبالغ باز می گردد. اگرچه در هر دو مورد، هدف جبران خسارت به فرد آسیب دیده است، اما در برخی شرایط، دامنه دریافت کنندگان متفاوت می شود.

دریافت کنندگان دیه

بر اساس قانون، دیه می تواند توسط چهار گروه اصلی دریافت شود:

1. مجنی علیه (فرد آسیب دیده): در مواردی که جنایت منجر به فوت نشود و مجنی علیه در قید حیات باشد، دیه مستقیماً به وی تعلق می گیرد.
2. وراث قانونی: در جنایاتی که منجر به فوت مجنی علیه می شود (قتل)، دیه به عنوان بخشی از ترکه (اموال باقی مانده از متوفی) محسوب شده و بر اساس قوانین ارث، بین وراث شرعی متوفی تقسیم می گردد.
3. بیت المال: در صورتی که متوفی هیچ وارث قانونی نداشته باشد، یا در موارد خاصی که پرداخت دیه از بیت المال ضروری تشخیص داده شود (مانند قاتل نامشخص یا عدم تمکن مالی جانی و عدم وجود عاقله)، دیه به حساب بیت المال واریز می گردد.
4. صرف در امور خیر (دیه جنایت بر میت): ماده ۷۲۲ قانون مجازات اسلامی مقرر می دارد: «دیه جنایت بر میت به ارث نمی رسد؛ بلکه متعلق به خود میت است که در صورت مدیون بودن وی و عدم کفایت ترکه، صرف پرداخت بدهی او می گردد و در غیر این صورت برای او در امور خیر صرف می شود.» این ماده نشان می دهد که در موارد خاص، دیه می تواند برای ادای دین یا انجام امور خیریه به نفع متوفی هزینه شود.

دریافت کنندگان ارش

برخلاف دیه که می تواند به وراث یا حتی بیت المال نیز تعلق گیرد، ارش تنها و منحصراً به مجنی علیه (فرد آسیب دیده) پرداخت می شود. دلیل این امر آن است که ارش جبران خسارت ناشی از آسیب های بدنی و روانی است که مستقیماً به سلامت و منافع فرد زنده وارد شده و اثر آن بر خود مجنی علیه متمرکز است. در صورت فوت مجنی علیه، اگر برای آسیب های وارده دیه مقدر وجود نداشته باشد، معمولاً همان قواعد مربوط به دیه غیرمقدر در خصوص ترکه جاری می شود، اما مفهوم ارش به معنای خالص آن، برای فرد زنده کاربرد دارد.

این تفاوت در دامنه دریافت کنندگان، نشان دهنده تمرکز بیشتر ارش بر جبران مستقیم آسیب های شخصی و غیرقابل انتقال به ورثه در قیاس با دیه است که می تواند جنبه های مالی و میراثی نیز پیدا کند.

نتیجه گیری

درک فرق ارش و دیه برای هر فردی که با نظام حقوقی ایران سروکار دارد، از اهمیت بالایی برخوردار است. دیه، مالی مقدر و شرعی است که میزان آن از پیش تعیین شده و سالانه اعلام می شود، با مهلت های پرداخت مشخص و دامنه دریافت کنندگانی که می تواند شامل وراث یا حتی بیت المال نیز باشد. در مقابل، ارش دیه ای غیرمقدر است که میزان آن در شرع تعیین نشده، توسط دادگاه و با نظر کارشناسی پزشکی قانونی برای آسیب هایی تعیین می گردد که دیه مقدر ندارند، مهلت پرداخت آن ثابت نیست و صرفاً به مجنی علیه تعلق می گیرد. همچنین، بر اساس قانون، مبلغ ارش هرگز از دیه مقدر همان عضو یا منفعت تجاوز نخواهد کرد و غالباً کمتر از آن است.

این تمایزات اساسی، نشان دهنده پیچیدگی های نظام جبران خسارت در قانون مجازات اسلامی است. با توجه به این پیچیدگی ها و لزوم جمع آوری مدارک کافی و ارائه مستندات دقیق، به ویژه در پرونده های مربوط به ارش که نیازمند نظر کارشناسی پزشکی قانونی است، توصیه می شود افراد آسیب دیده حتماً از مشاوره وکلای متخصص در حوزه دعاوی مربوط به دیه و ارش بهره مند شوند. تخصص و تجربه وکلای حقوقی می تواند در اثبات وقوع جنایت، تعیین صحیح میزان خسارت، پیگیری مراحل قانونی و نهایتاً احقاق کامل حقوق مجنی علیه، نقشی تعیین کننده ایفا کند.

سوالات متداول

۱. اصلی ترین و مهم ترین فرق ارش و دیه چیست؟

مهم ترین تفاوت ارش و دیه در ماهیت تعیین میزان آن هاست. دیه مبلغی مقدر و ثابت است که میزان آن در شرع مقدس و قانون مشخص شده و سالانه توسط رئیس قوه قضاییه اعلام می شود. اما ارش دیه ای غیرمقدر است که میزان آن در شرع تعیین نشده و بر اساس نظر دادگاه و کارشناس پزشکی قانونی، با توجه به نوع و کیفیت جنایت و تأثیر آن بر سلامت مجنی علیه، تعیین می گردد.

۲. آیا ارش می تواند از دیه مقدر بیشتر باشد؟

خیر، بر اساس ماده ۵۴۸ قانون مجازات اسلامی، مقدار ارش یک جنایت، هرگز بیش از دیه مقدر برای آن عضو یا منفعت نیست. در عمل نیز، دادگاه معمولاً ارش را به صورت درصدی از دیه کامل یا دیه مقدر عضو مربوطه تعیین می کند که اغلب کمتر از دیه مقدر خواهد بود.

۳. مهلت قانونی برای پرداخت ارش چقدر است؟

برخلاف دیه که مهلت های پرداخت آن در قانون مجازات اسلامی (مواد ۴۸۸ و ۴۹۱) مشخص شده است (یک، دو یا سه سال قمری بسته به نوع جنایت)، قانون گذار مهلت مشخصی برای پرداخت ارش تعیین نکرده است. مهلت پرداخت ارش تابع رأی دادگاه و شرایط خاص پرونده است و معمولاً پس از صدور حکم قطعی یا توافق طرفین صورت می گیرد.

۴. آیا مبلغ ارش و دیه برای زن و مرد یکسان است؟

در دیه، مبلغ دیه برای زن و مرد در اعضا و منافع تا کمتر از یک سوم دیه کامل مرد یکسان است، اما اگر میزان دیه به یک سوم یا بیشتر برسد، دیه زن به نصف دیه مرد کاهش می یابد. در خصوص ارش، اصولاً تفاوتی میان زن و مرد وجود ندارد؛ با این حال، ماده ۵۶۲ قانون مجازات اسلامی تصریح می کند که میزان ارش جنایت وارده بر اعضا و منافع زن نباید از دیه اعضا و منافع او تجاوز کند، حتی اگر ارش همان جنایت در مرد بیشتر از این مقدار باشد.

۵. در چه مواردی دادگاه ارش تعیین می کند و در چه مواردی دیه؟

دادگاه در مواردی دیه تعیین می کند که برای آسیب وارده (بر نفس، اعضا یا منافع) دیه مقدر و مشخصی در شرع و قانون وجود داشته باشد. اما در مواردی که آسیب وارده دیه مقدر ندارد و در جداول قانونی برای آن مبلغ مشخصی تعیین نشده است (مانند از بین رفتن زیبایی، لکنت زبان، یا آسیب های پیچیده به بافت ها)، دادگاه با جلب نظر کارشناس پزشکی قانونی و بر اساس نوع و شدت آسیب، اقدام به تعیین ارش می نماید.

۶. نقش پزشکی قانونی در تعیین ارش چیست؟

پزشکی قانونی در تعیین ارش نقشی محوری و حیاتی دارد. کارشناسان پزشکی قانونی با معاینه دقیق مجنی علیه، شدت و وسعت آسیب، عوارض جسمی و روانی ناشی از آن، و تأثیر آسیب بر عملکرد طبیعی بدن را ارزیابی می کنند و گزارشی تخصصی به دادگاه ارائه می دهند. دادگاه با استناد به این گزارش کارشناسی و در نظر گرفتن سایر جوانب پرونده، مبلغ نهایی ارش را تعیین می کند.