مهریه مادر بعد فوت؛ سهم ورثه و افراد ذینفع
مهریه مادر بعد از فوت به چه کسانی میرسد
مهریه مادر پس از فوت، به عنوان یک حق مالی، باطل نمی شود و به ورثه قانونی او، شامل همسر، فرزندان (دختر و پسر) و در صورت وجود، پدر و مادر متوفی، تعلق می گیرد. این حق مالی بر ذمه شوهر باقی مانده و ورثه می توانند آن را مطالبه کنند. مهریه، از جمله حقوق مالی مهمی است که در سند ازدواج برای زن تعیین می گردد و از لحظه جاری شدن عقد نکاح، زن مالک آن می شود. بسیاری از افراد تصور می کنند که با فوت زن، حق مطالبه مهریه نیز از بین می رود، اما این باور نادرست است. بر اساس قوانین مدنی ایران، مهریه پس از فوت زن، به عنوان بخشی از ترکه او، به ورثه اش منتقل می شود و شوهر مکلف است آن را به ورثه قانونی همسر متوفی خود بپردازد. تعیین اینکه این مهریه به چه کسانی می رسد، نحوه محاسبه آن و مراحل قانونی مطالبه، نیازمند آگاهی دقیق از مقررات حقوقی مربوط به ارث و خانواده است. این مقاله به تفصیل به این جنبه ها می پردازد تا ابهامات موجود در این زمینه را برطرف سازد و راهنمای جامعی برای مخاطبان فراهم آورد.
تکلیف مهریه پس از فوت زن: آیا مهریه ساقط می شود؟
مهریه، بر اساس قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، حقی مالی است که به محض جاری شدن عقد نکاح دائم، زن مالک آن می گردد. این حق، دینی بر عهده شوهر است که باید در صورت مطالبه زن، آن را ادا کند. تصور رایجی که در جامعه وجود دارد و بیانگر آن است که با فوت زن، مهریه او ساقط می شود، از اساس نادرست است. ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی به صراحت بیان می دارد که زن به مجرد عقد، مالک مهریه می شود. این مالکیت، یک حق است و مانند سایر حقوق مالی، با فوت صاحب حق از بین نمی رود، بلکه به ورثه قانونی او منتقل می گردد.
در واقع، مهریه در حکم یک بدهی یا دین است که شوهر به همسر خود دارد. مرگ بدهکار یا بستانکار، سبب زوال دین نمی شود. بنابراین، اگر زن پیش از دریافت مهریه یا بخشش آن فوت کند، این دین همچنان بر عهده شوهر باقی می ماند. ورثه متوفی در این شرایط، به قائم مقامی از متوفی، حق مطالبه و دریافت مهریه را خواهند داشت.
اهمیت دخول در میزان مهریه نیز از نکات حائز اهمیت است. بر اساس قانون، اگر فوت زن قبل از نزدیکی (دخول) اتفاق افتاده باشد و مهریه به هر دلیلی هنوز به او پرداخت نشده باشد، تنها نصف مهریه تعیین شده به ورثه او تعلق می گیرد. اما اگر نزدیکی صورت گرفته باشد، تمام مهریه بر عهده مرد است و ورثه می توانند کل آن را مطالبه کنند. این قاعده هم در عقد دائم و هم در عقد موقت (صیغه) جاری است، با این تفاوت که در عقد موقت، اساساً توارث بین زوجین برقرار نیست، اما حق مهریه به عنوان یک دین مالی به ورثه زن منتقل می شود.
بنابراین، تکلیف مهریه پس از فوت زن، کاملاً مشخص است: مهریه به هیچ وجه ساقط نمی شود و به عنوان یک حق مالی مسلم، وارد ترکه متوفی شده و توسط ورثه قانونی او قابل مطالبه خواهد بود.
مهریه زن، به عنوان یک دین ممتاز، با فوت او ساقط نمی شود و به ورثه قانونی اش منتقل می گردد. این حق از لحظه جاری شدن عقد، ایجاد و تا زمان پرداخت یا بخشش، پابرجاست.
مهریه مادر (زن فوت شده) به چه کسانی می رسد؟ (تقسیم ارث مهریه)
پس از تأیید این نکته که مهریه زن با فوت او از بین نمی رود، سوال اساسی این است که این مهریه دقیقاً به چه کسانی می رسد و چگونه میان آنها تقسیم می شود. برای پاسخ به این سوال، باید به قوانین مربوط به ارث در قانون مدنی ایران مراجعه کنیم که طبقات و درجات ارث را مشخص کرده است. مهریه نیز همچون سایر اموال و دارایی های متوفی، طبق همین قواعد میان ورثه تقسیم می شود.
ورثه قانونی یک متوفی در سه طبقه اصلی دسته بندی می شوند که هر طبقه تا زمانی که حتی یک نفر از آن وجود داشته باشد، مانع ارث بردن طبقه بعدی می شود:
- طبقه اول: پدر، مادر، فرزندان و نوه ها (فرزندانِ فرزندان)
- طبقه دوم: اجداد (پدربزرگ و مادربزرگ)، برادر و خواهر و فرزندان آنها
- طبقه سوم: عمه، عمو، خاله، دایی و فرزندان آنها
همسر متوفی (زوج یا زوجه) در کنار تمام این طبقات، سهم الارث خاص خود را دارد و هیچ گاه از ارث محروم نمی شود.
سناریوهای تقسیم مهریه و سهم هر وارث
تقسیم مهریه زن فوت شده بر اساس ترکیب ورثه موجود، متغیر است. در ادامه به سناریوهای رایج و نحوه تقسیم مهریه در هر یک از آنها می پردازیم:
حالت اول: زن فوت شده دارای همسر و فرزندان (دختر و پسر)
در این حالت، شوهر، پدر و مادر متوفی (در صورت حیات) و فرزندان (دختر و پسر) ورثه طبقه اول هستند. سهم هر یک به شرح زیر است:
- سهم شوهر: یک چهارم (۱/۴) از کل مهریه.
- سهم پدر و مادر متوفی: هر یک سهم یک ششم (۱/۶) از کل مهریه.
- سهم فرزندان: باقی مانده مهریه پس از کسر سهم شوهر و پدر و مادر، بین فرزندان تقسیم می شود. در این تقسیم، سهم پسر دو برابر سهم دختر است.
برای مثال، اگر مهریه ۱۰۰ سکه باشد و زن دارای شوهر، پدر، مادر و دو فرزند (یک دختر و یک پسر) باشد:
- شوهر ۲۵ سکه (۱/۴)
- پدر ۱۶.۶۷ سکه (۱/۶)
- مادر ۱۶.۶۷ سکه (۱/۶)
- مجموع کسر شده: ۲۵ + ۱۶.۶۷ + ۱۶.۶۷ = ۵۸.۳۴ سکه
- باقی مانده برای فرزندان: ۱۰۰ – ۵۸.۳۴ = ۴۱.۶۶ سکه
- این ۴۱.۶۶ سکه بین پسر و دختر به نسبت ۲ به ۱ تقسیم می شود (پسر حدود ۲۷.۷۷ سکه و دختر حدود ۱۳.۸۹ سکه).
حالت دوم: زن فوت شده دارای همسر و پدر و مادر (بدون فرزند)
در این سناریو، چون فرزندی وجود ندارد، سهم الارث شوهر افزایش می یابد و پدر و مادر نیز سهم بیشتری می برند:
- سهم شوهر: یک دوم (۱/۲) از کل مهریه.
- سهم مادر متوفی: یک سوم (۱/۳) از کل مهریه (در صورتی که حاجب نداشته باشد).
- سهم پدر متوفی: باقی مانده مهریه پس از سهم شوهر و مادر (و در صورت وجود حاجب برای مادر، سهم پدر نیز تغییر می کند).
اگر مهریه ۱۰۰ سکه باشد و زن دارای شوهر، پدر و مادر (بدون فرزند) باشد:
- شوهر ۵۰ سکه (۱/۲)
- مادر ۳۳.۳۳ سکه (۱/۳)
- پدر ۱۶.۶۷ سکه (باقی مانده)
حالت سوم: زن فوت شده دارای فرزند (بدون همسر)
در این شرایط، اگر زن مطلقه شده باشد یا شوهرش پیش از او فوت کرده باشد:
- سهم پدر و مادر متوفی: هر یک سهم یک ششم (۱/۶) از کل مهریه.
- سهم فرزندان: باقی مانده مهریه پس از کسر سهم پدر و مادر، بین فرزندان تقسیم می شود. باز هم سهم پسر دو برابر سهم دختر است.
حالت چهارم: زن فوت شده دارای پدر و مادر (بدون همسر و فرزند)
در این صورت، تمام مهریه بین پدر و مادر تقسیم می شود:
- سهم مادر: یک سوم (۱/۳) از کل مهریه.
- سهم پدر: دوسوم (۲/۳) از کل مهریه.
حالت پنجم: زن فوت شده بدون ورثه طبقه اول
اگر متوفی هیچ یک از ورثه طبقه اول (پدر، مادر، فرزندان، نوه ها) را نداشته باشد، نوبت به ورثه طبقه دوم (اجداد، برادر و خواهر و فرزندان آنها) می رسد و مهریه طبق قواعد مربوط به آن طبقه تقسیم خواهد شد. در صورت فقدان ورثه طبقه دوم نیز، ورثه طبقه سوم ارث می برند.
نکته مهم: مهریه مادر بعد از فوت پدر (یا شوهر)
یکی از پیچیده ترین سناریوها زمانی است که مادر فوت کرده و مهریه اش هنوز پرداخت نشده و سپس پدر (شوهر متوفی) نیز فوت می کند. در این حالت، فرزندان می توانند مهریه مادرشان را از ترکه پدر فوت شده مطالبه کنند.
این موضوع به ویژه در مواردی اهمیت پیدا می کند که پدر پس از فوت مادر، ازدواج مجدد کرده باشد. در این صورت، مهریه همسر دوم پدر نیز به عنوان یک دین بر ترکه او وجود دارد. در چنین وضعیتی، فرزندانِ مادر متوفی، می توانند برای مطالبه مهریه مادرشان، به طرفیت ورثه پدر خود (شامل همسر دوم و سایر فرزندان) در دادگاه خانواده اقامه دعوا کنند. این مطالبه، از طریق دادخواست و با ارائه مدارک لازم از جمله گواهی حصر وراثت مادر و پدر و سند ازدواج مادر، امکان پذیر است.
مثال عملی: فرض کنید مادری ۱۰ سال پیش فوت کرده و مهریه اش ۵۰ سکه بوده که پرداخت نشده است. پس از آن، پدر با زن دیگری ازدواج کرده و پس از ۵ سال، خود نیز فوت می کند. اکنون، فرزندان مادر اول می توانند این ۵۰ سکه مهریه مادر را از اموال باقیمانده از پدر، پیش از تقسیم میان همسر دوم و سایر ورثه، مطالبه کنند. این حق، یک دین ممتاز بر ترکه پدر محسوب می شود و باید قبل از تقسیم ارث بین سایر ورثه پرداخت گردد.
این پیچیدگی ها نشان می دهد که در چنین مواردی، مشاوره با وکیل متخصص حقوق خانواده برای پیگیری دقیق و اطمینان از احقاق حقوق، ضروری است.
نحوه محاسبه مهریه زن فوت شده: به نرخ روز یا مبلغ اصلی؟
یکی از مسائل مهم در مطالبه مهریه زن فوت شده، نحوه محاسبه آن است. آیا مهریه بر اساس مبلغی که در زمان عقد تعیین شده محاسبه می شود یا بر اساس نرخ روز؟ این سوال بسته به نوع مهریه (وجه رایج یا غیرنقدی) و همچنین تفاسیر حقوقی، پاسخ های متفاوتی دارد.
مهریه وجه رایج (پول نقد)
اگر مهریه وجه رایج (مانند تومان یا ریال) باشد، بر اساس ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی که تبصره ای به آن افزوده شده است، مهریه متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تادیه نسبت به سال اجرای عقد محاسبه و پرداخت می شود. این بدان معناست که ارزش اسمی مهریه تعدیل شده و به اصطلاح به نرخ روز محاسبه می گردد. هدف از این قانون، حفظ ارزش واقعی مهریه در برابر تورم و کاهش قدرت خرید پول در طول زمان است.
اما در خصوص محاسبه مهریه زن فوت شده که وجه رایج است، دیدگاه های حقوقی متفاوتی وجود دارد:
- برخی حقوقدانان معتقدند که ورثه نیز می توانند مهریه را به نرخ روز مطالبه کنند، زیرا این حق مالی متوفی بوده و به ورثه منتقل شده است. بنابراین، مبنای محاسبه، زمان پرداخت توسط شوهر یا تاریخ صدور حکم دادگاه خواهد بود.
- دیدگاه دیگر، که بیشتر در رویه قضایی مورد پذیرش قرار گرفته است، بر این است که در صورت فوت زن، مبنای محاسبه شاخص قیمت، تاریخ فوت زن است. این دیدگاه بر اساس قیاس با ماده ۳ آیین نامه اجرایی تبصره ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی است که در مورد فوت شوهر، تاریخ فوت شوهر را مبنای محاسبه مهریه تعیین کرده است. بنابراین، مهریه باید بر اساس ارزش آن در سال فوت زن محاسبه و پرداخت شود و نه به نرخ روز در زمان مطالبه توسط ورثه.
با توجه به اختلاف نظر موجود، رویه غالب در دادگاه ها این است که مهریه وجه رایج زن فوت شده، بر اساس شاخص قیمت سالانه در زمان فوت زن محاسبه می گردد. این موضوع از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا می تواند تفاوت قابل توجهی در مبلغ نهایی مهریه ایجاد کند. بنابراین، در چنین مواردی، مشورت با وکیل متخصص حقوق خانواده برای اطلاع از آخرین رویه قضایی و تفسیر دقیق قانون ضروری است.
مهریه غیرنقدی (سکه، ملک، طلا و…)
اگر مهریه به صورت غیرنقدی، مانند سکه طلا، قطعه زمین، ملک مسکونی یا هر عین معین دیگری تعیین شده باشد، وضعیت محاسبه متفاوت است. در این حالت، همان عین یا معادل آن به تعداد یا مقدار مشخص شده در عقدنامه، قابل مطالبه است و مفهوم نرخ روز به شکلی که برای وجه رایج مطرح است، وجود ندارد. به عنوان مثال، اگر مهریه ۱۰۰ سکه تمام بهار آزادی باشد، ورثه متوفی همان ۱۰۰ سکه را مطالبه می کنند، صرف نظر از اینکه ارزش هر سکه در طول زمان چقدر تغییر کرده باشد. البته، در صورت عدم دسترسی به عین مهریه (مثلاً اگر سکه ها به فروش رفته باشند)، قیمت روز همان عین در زمان پرداخت ملاک قرار می گیرد.
در نهایت، محاسبه دقیق مهریه زن فوت شده، خصوصاً در مورد مهریه وجه رایج، نیازمند دقت و آگاهی از جزئیات قوانین و رویه های قضایی است و بهتر است با راهنمایی کارشناسان حقوقی انجام شود.
مراحل و مدارک لازم برای مطالبه مهریه زن فوت شده
برای مطالبه مهریه زن فوت شده توسط ورثه او، لازم است مراحل قانونی مشخصی طی شود و مدارک خاصی به دادگاه ارائه گردد. این فرآیند، شبیه به سایر دعاوی مالی مربوط به ترکه متوفی است و دقت در ارائه مدارک و طی مراحل، به سرعت و صحت رسیدگی کمک می کند.
1. دریافت گواهی حصر وراثت
مهمترین و اولین گام برای ورثه، دریافت گواهی حصر وراثت است. این گواهی یک سند قانونی است که توسط دادگاه صادر می شود و به طور رسمی، ورثه قانونی متوفی را مشخص می کند و سهم الارث هر یک از آنها را طبق قانون تعیین می نماید. بدون این گواهی، هیچ فردی نمی تواند به عنوان وارث، ادعایی نسبت به اموال متوفی (از جمله مهریه) داشته باشد.
مدارک لازم برای اخذ گواهی حصر وراثت معمولاً شامل موارد زیر است:
- گواهی فوت متوفی (صادره از اداره ثبت احوال)
- شناسنامه و کارت ملی متوفی
- شناسنامه و کارت ملی کلیه ورثه
- عقدنامه رسمی ازدواج متوفی (برای اثبات رابطه زوجیت و مهریه)
- استشهادیه محضری (با امضای حداقل سه شاهد که وراث متوفی را تأیید کنند)
- آخرین اقامتگاه متوفی (برای تعیین دادگاه صالح)
پس از جمع آوری مدارک، یکی از وراث یا وکیل آنها باید به شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی مراجعه و درخواست صدور گواهی حصر وراثت را ارائه دهد. این گواهی پس از طی مراحل قانونی و انتشار آگهی در روزنامه (برای حصر وراثت نامحدود)، صادر خواهد شد.
2. وجود عقدنامه
عقدنامه رسمی ازدواج، مهمترین سند برای اثبات وجود مهریه و مبلغ آن است. این سند حاوی تمام جزئیات مربوط به ازدواج، از جمله مقدار مهریه تعیین شده، شرایط آن و مشخصات زوجین است. ورثه باید اصل یا کپی مصدق عقدنامه را به عنوان دلیل اصلی مطالبه مهریه به دادگاه ارائه دهند.
3. تنظیم دادخواست مطالبه مهریه
پس از اخذ گواهی حصر وراثت و آماده سازی عقدنامه، ورثه باید با راهنمایی وکیل، اقدام به تنظیم دادخواست مطالبه مهریه کنند. این دادخواست باید به دادگاه خانواده تقدیم شود. در دادخواست باید به موارد زیر اشاره شود:
- مشخصات کامل خواهان (وراث)
- مشخصات کامل خوانده (شوهر متوفی یا در صورت فوت او، ورثه شوهر)
- خواسته دعوا (مطالبه مهریه به نرخ روز یا عین مهریه)
- شرح ماوقع (فوت زن، عدم پرداخت مهریه، وراثت و …)
- ضمیمه کردن مدارک لازم (گواهی حصر وراثت، عقدنامه، گواهی فوت)
ورثه باید در دادخواست خود، سهم الارث خود از مهریه را نیز بر اساس گواهی حصر وراثت مشخص کرده و درخواست مطالبه آن را داشته باشند. دادگاه پس از بررسی مدارک و شنیدن اظهارات طرفین، حکم مقتضی را صادر خواهد کرد.
توصیه های عملی برای وراث در فرآیند مطالبه مهریه شامل مشاوره با وکیل متخصص، پیگیری منظم پرونده، و جمع آوری دقیق کلیه مدارک مورد نیاز است تا فرآیند به بهترین شکل ممکن و با حفظ حقوق قانونی آنها پیش برود.
آیا امکان تقسیط مهریه زن فوت شده وجود دارد؟ (درخواست اعسار)
پس از مطالبه مهریه زن فوت شده توسط ورثه، ممکن است شوهر (خوانده دعوا) توانایی مالی برای پرداخت یکجای تمام مهریه را نداشته باشد. در چنین شرایطی، شوهر می تواند از دادگاه درخواست اعسار از پرداخت مهریه و تقسیط آن را مطرح کند. اعسار در اصطلاح حقوقی به معنای ناتوانی مالی شخص از پرداخت بدهی های خود است.
شرایط درخواست اعسار به شرح زیر است:
- اثبات عدم توانایی مالی: شوهر باید به دادگاه ثابت کند که توانایی پرداخت یکجای مهریه را ندارد. این اثبات معمولاً از طریق ارائه لیست اموال و دارایی ها، شهادت شهود، و گواهی عدم تمکن مالی صورت می گیرد.
- دادخواست اعسار: درخواست اعسار باید به صورت یک دادخواست جداگانه یا همزمان با پاسخ به دادخواست مطالبه مهریه، به دادگاه ارائه شود.
در صورتی که دادگاه، اعسار شوهر را احراز کند، حکم به تقسیط مهریه صادر خواهد کرد. این تقسیط می تواند شامل پیش قسط و اقساط ماهانه باشد که میزان و مدت آن بستگی به تمکن مالی شوهر و نظر دادگاه دارد. تأثیر تقسیط بر نحوه دریافت مهریه توسط ورثه این است که آنها نمی توانند مهریه را یکجا دریافت کنند، بلکه باید بر اساس اقساط تعیین شده منتظر بمانند. این امر می تواند فرآیند دریافت مهریه را طولانی تر کند.
مهم است بدانید که اعسار از پرداخت مهریه، به معنای ساقط شدن دین نیست، بلکه فقط نحوه پرداخت آن را تغییر می دهد. مهریه همچنان بر ذمه شوهر باقی است و باید به ورثه پرداخت شود. ورثه نیز در صورت عدم پرداخت اقساط توسط شوهر، می توانند از طریق اجرای احکام دادگستری برای وصول آن اقدام کنند.
در پرونده های اعسار، دادگاه تمام جوانب از جمله شغل، درآمد، دارایی ها، بدهی ها و تعداد افراد تحت تکفل شوهر را در نظر می گیرد تا تصمیمی عادلانه اتخاذ کند. بنابراین، برای ارائه دادخواست اعسار یا دفاع در برابر آن، مشورت با وکیل متخصص بسیار حائز اهمیت است.
نکات حقوقی تکمیلی پیرامون مهریه متوفی
در کنار مباحث اصلی مربوط به تکلیف، تقسیم و محاسبه مهریه زن فوت شده، نکات حقوقی دیگری نیز وجود دارد که آگاهی از آنها می تواند در درک کامل این موضوع و پیگیری های احتمالی مفید باشد.
مهلت قانونی مطالبه مهریه زن فوت شده
بر خلاف برخی حقوق و دعاوی که دارای مهلت قانونی برای طرح هستند، مهریه به عنوان یک دین مالی، مشمول مرور زمان نمی شود. این بدان معناست که هیچ مهلت قانونی خاصی برای ورثه جهت مطالبه مهریه مادرشان پس از فوت او وجود ندارد و آنها هر زمان که بخواهند، می توانند این حق را از طریق مراجع قانونی پیگیری کنند. البته، بدیهی است که هرچه زمان طولانی تری از فوت بگذرد، ممکن است جمع آوری مدارک و اثبات برخی مسائل دشوارتر شود، اما اصل حق مطالبه همچنان پابرجاست.
وضعیت مهریه در صورت فوت زن قبل از نزدیکی
همانطور که پیشتر نیز اشاره شد، یکی از استثنائات مهم در موضوع مهریه، وضعیت آن در صورت فوت زن قبل از نزدیکی (دخول) است. در این حالت، اگر نزدیکی بین زوجین رخ نداده باشد، شوهر تنها مکلف به پرداخت نصف مهریه تعیین شده در عقدنامه به ورثه زن خواهد بود. اگر تمام مهریه عندالمطالبه باشد و نصف آن پرداخت نشده باشد، نصف دیگر از بین می رود و ورثه تنها نیمی از آن را می توانند مطالبه کنند. این قاعده بر اساس ماده ۱۰۹۲ قانون مدنی است که در صورت طلاق قبل از نزدیکی نیز همین حکم را دارد.
تاثیر قتل همسر توسط شوهر بر مهریه
اگر شوهر، همسر خود را به قتل برساند، این عمل جنایتکارانه، تأثیری بر حق مهریه زن ندارد. مهریه همچنان به عنوان یک دین بر ذمه شوهر باقی است و از ترکه او قابل مطالبه است. با این حال، قاتل (شوهر) از ارث بردن از مقتول (همسر) محروم می شود. بنابراین، سهم الارثی که به طور معمول به شوهر از مهریه و سایر اموال همسرش می رسید، از بین رفته و بین سایر ورثه تقسیم خواهد شد. این موضوع بر اساس قاعده «قاتل از ارث ممنوع است» در ماده ۸۸۱ مکرر قانون مدنی اجرا می شود.
مهریه در عقد موقت پس از فوت زن
در عقد موقت (صیغه)، برخلاف عقد دائم، رابطه توارثی بین زوجین برقرار نمی شود؛ یعنی زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند. با این حال، مهریه در عقد موقت نیز یک حق مالی است که به محض جاری شدن عقد و تعیین آن، زن مالک آن می شود. بنابراین، اگر زن در عقد موقت فوت کند و مهریه اش را دریافت نکرده باشد، این مهریه نیز همچون عقد دائم، به ورثه قانونی او (پدر، مادر، فرزندان) تعلق می گیرد و آنها می توانند آن را از شوهر مطالبه کنند. تنها تفاوت اصلی این است که خود شوهر به دلیل عدم توارث در عقد موقت، از مهریه همسر فوت شده اش ارث نمی برد.
مهریه مادر فوت شده در صورت بخشش در زمان حیات
چنانچه زن در زمان حیات خود، مهریه را به شوهرش ببخشد (که اصطلاحاً به آن «ابراء ذمه» گفته می شود)، دیگر پس از فوت او، مهریه ای برای مطالبه وجود نخواهد داشت. بخشش مهریه یک عمل حقوقی است که با اراده زن صورت می گیرد و دین مهریه را از ذمه مرد ساقط می کند. بنابراین، ورثه نیز حقی برای مطالبه مهریه ای که قبلاً بخشیده شده است، نخواهند داشت. اما اگر زن تنها قسمتی از مهریه را بخشیده باشد، ورثه می توانند باقی مانده آن را مطالبه کنند.
این نکات تکمیلی نشان می دهد که موضوع مهریه زن فوت شده دارای ابعاد مختلفی است که هر یک نیازمند توجه ویژه و بررسی دقیق حقوقی است.
نتیجه گیری: جمع بندی و توصیه به مشاوره حقوقی
مفهوم مهریه، به عنوان یک حق مالی مسلم برای زن، با فوت او به هیچ وجه از بین نمی رود، بلکه به ورثه قانونی اش منتقل می شود. این حق، که از لحظه جاری شدن عقد نکاح دائم بر ذمه شوهر قرار می گیرد، پس از فوت زن به عنوان جزئی از ترکه او، قابل مطالبه خواهد بود. ورثه شامل همسر، فرزندان (دختر و پسر) و در صورت وجود، پدر و مادر متوفی هستند که هر یک سهم مشخصی از این حق مالی را طبق قوانین ارث دریافت می کنند.
نحوه تقسیم مهریه زن فوت شده، بسته به ترکیب ورثه موجود و همچنین وجود یا عدم وجود فرزند، متغیر است و بر اساس طبقات و درجات ارث در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران تعیین می گردد. همچنین، در صورتی که مهریه وجه رایج (پول نقد) باشد، معمولاً بر اساس شاخص قیمت سالانه در تاریخ فوت زن محاسبه می شود، در حالی که مهریه غیرنقدی (مانند سکه یا ملک)، به همان مقدار تعیین شده در عقدنامه قابل مطالبه است. شوهر نیز در صورت عدم توانایی مالی، می تواند درخواست اعسار و تقسیط مهریه را به دادگاه ارائه دهد.
با توجه به پیچیدگی های حقوقی، تعدد سناریوها و نیاز به تفسیر دقیق مواد قانونی و رویه های قضایی، برای هر فردی که با موضوع مهریه مادر بعد از فوت به چه کسانی می رسد مواجه است، مراجعه به وکیل یا مشاور حقوقی متخصص اکیداً توصیه می شود. یک وکیل کارآزموده می تواند با بررسی جزئیات هر پرونده، بهترین راهکار قانونی را ارائه داده و از تضییع حقوق ورثه جلوگیری کند. این اقدام، نه تنها به سرعت بخشیدن به فرآیند کمک می کند، بلکه اطمینان خاطر از احقاق کامل حقوق قانونی را نیز به همراه دارد.
سوالات متداول
۱. مهریه زن متوفی به چه کسانی می رسد؟
مهریه زن متوفی به ورثه قانونی او، شامل همسر (شوهر)، فرزندان (دختر و پسر) و در صورت حیات، پدر و مادر متوفی می رسد. این تقسیم بر اساس طبقات و درجات ارث در قانون مدنی انجام می شود.
۲. آیا بعد از فوت زن مهریه به او تعلق می گیرد؟
بله، مهریه یک حق مالی است و با فوت زن ساقط نمی شود. این حق به عنوان بخشی از ترکه متوفی، به ورثه او تعلق می گیرد و شوهر مکلف به پرداخت آن است.
۳. سهم پدر و مادر از مهریه زن فوت شده چقدر است؟
سهم پدر و مادر از مهریه زن فوت شده بسته به وجود یا عدم وجود فرزند و همسر متفاوت است. اگر زن دارای همسر و فرزند باشد، سهم هر یک از پدر و مادر یک ششم (۱/۶) است. اگر زن همسر و فرزند نداشته باشد، سهم مادر یک سوم (۱/۳) و سهم پدر دوسوم (۲/۳) از مهریه خواهد بود.
۴. آیا مهریه زن متوفی نیز قابل تقسیط است؟
بله، اگر شوهر توانایی مالی برای پرداخت یکجای مهریه زن متوفی را نداشته باشد، می تواند با ارائه دادخواست اعسار، از دادگاه درخواست تقسیط مهریه را بنماید. دادگاه با احراز عدم توانایی مالی، حکم به تقسیط صادر می کند.