نقش همدلی در موفقیت روابط: چگونه احساسات دیگران را بهتر درک کنیم؟

آیا همدلی کلید طلایی روابط موفق است؟

به زبان ساده بله! همدلی یعنی توانایی درک و به اشتراک گذاشتن احساسات دیگران نقشی حیاتی در ساختن و حفظ روابط سالم و موفق ایفا می کند. وقتی همدلی در روابط جاری باشد گویی پلی محکم بین قلب ها بنا می شود که سوءتفاهم ها و اختلافات را به حداقل می رساند و صمیمیت و اعتماد را به اوج می رساند.

همدلی چیست و چرا در روابط اهمیت دارد؟

همدلی این توانایی شگفت انگیز انسانی چیزی فراتر از صرفاً “احساس تاسف” برای دیگران است. همدلی به معنای واقعی کلمه “خود را به جای دیگری گذاشتن“ است. یعنی اینکه بتوانیم دنیا را از دریچه چشم فرد دیگر ببینیم احساسات او را درک کنیم و بفهمیم که چرا او به آن شکل خاص احساس یا رفتار می کند.

اما چرا همدلی اینقدر در روابط ما اهمیت دارد؟ تصور کنید در یک رابطه عاطفی کاری یا دوستانه هستید که طرف مقابل شما هرگز تلاش نمی کند احساسات شما را بفهمد. صحبت های شما شنیده نمی شود نگرانی هایتان نادیده گرفته می شود و احساس می کنید کسی به حرف دلتان گوش نمی دهد. این رابطه چه قدر می تواند دوام بیاورد؟ احتمالاً خیلی کم!

همدلی دقیقاً همان چیزی است که این خلاء را پر می کند. همدلی به ما کمک می کند :

• ارتباطات موثرتری داشته باشیم : وقتی همدل هستیم بهتر می توانیم منظور واقعی طرف مقابل را درک کنیم حتی اگر کلمات به درستی بیان نشوند.
• روابط صمیمانه تری بسازیم : همدلی باعث می شود افراد احساس کنند که دیده و درک می شوند که این اساس صمیمیت و اعتماد است.
• تعارضات را بهتر حل کنیم : وقتی می توانیم دیدگاه طرف مقابل را درک کنیم حل اختلافات بسیار آسان تر می شود و به جای جنگ و جدال به دنبال راه حل های برد-برد خواهیم بود.
• حمایت گر و مهربان تر باشیم : همدلی ما را نسبت به نیازهای دیگران حساس تر می کند و انگیزه می دهد تا در مواقع سختی کنارشان باشیم و از آن ها حمایت کنیم.
• احساس تنهایی را کاهش دهیم : وقتی در روابط خود همدلی را تجربه می کنیم احساس تنهایی و انزوا کمتری خواهیم داشت زیرا می دانیم که درک می شویم و تنها نیستیم.

انواع همدلی : آیا فقط یک نوع همدلی وجود دارد؟

شاید جالب باشد بدانید که همدلی فقط یک نوع نیست بلکه روانشناسان سه نوع اصلی برای آن تعریف کرده اند :

1. همدلی شناختی (Cognitive Empathy) : این نوع همدلی بیشتر به درک ذهنی احساسات دیگران مربوط می شود. یعنی اینکه بتوانیم بفهمیم طرف مقابل چه فکری می کند و چرا این احساس را دارد. همدلی شناختی شبیه به داشتن یک نقشه ذهنی از دنیای درونی فرد دیگر است. این نوع همدلی برای مذاکره رهبری و مدیریت تعارضات بسیار مفید است.
2. همدلی عاطفی (Emotional Empathy) : این نوع همدلی به اشتراک گذاشتن احساسات دیگران مربوط می شود. یعنی اینکه واقعاً احساسات طرف مقابل را تجربه کنیم و گویی غم او غم ما و شادی او شادی ما باشد. همدلی عاطفی باعث ایجاد پیوند عمیق تر و صمیمانه تر در روابط می شود. این نوع همدلی به ما کمک می کند تا در مواقع سختی به طور واقعی کنار دیگران باشیم و آن ها را حمایت کنیم.
3. همدلی دلسوزانه (Compassionate Empathy) : این نوع همدلی ترکیبی از دو نوع قبلی است اما فراتر از آن می رود. همدلی دلسوزانه شامل درک احساسات دیگران و داشتن انگیزه برای کمک به آن ها است. یعنی نه تنها احساسات طرف مقابل را درک می کنیم بلکه می خواهیم کاری برای بهبود وضعیت او انجام دهیم. همدلی دلسوزانه بهترین نوع همدلی در روابط است زیرا هم درک و هم عمل را با هم ترکیب می کند.

شاید شما به طور طبیعی در یک نوع همدلی قوی تر باشید اما خبر خوب این است که هر سه نوع همدلی قابل تقویت و یادگیری هستند.

علم همدلی : مغز ما چگونه همدلی می کند؟

شاید برایتان سوال پیش بیاید که این توانایی همدلی از کجا می آید؟ آیا همدلی یک ویژگی ذاتی است یا اکتسابی؟ علم عصب شناسی به ما پاسخ های جالبی در این زمینه می دهد.

تحقیقات نشان داده اند که همدلی ریشه در مغز ما دارد. بخشی از مغز به نام “سیستم عصبی آینه ای (Mirror Neuron System)” نقش کلیدی در همدلی ایفا می کند. این سیستم عصبی به ما امکان می دهد تا وقتی رفتار یا احساسات دیگران را می بینیم گویی خودمان آن را تجربه می کنیم.

به زبان ساده وقتی شما می بینید که دوستتان ناراحت است سیستم عصبی آینه ای شما فعال می شود و باعث می شود تا بخشی از ناراحتی او را در مغز خودتان تجربه کنید. این تجربه ذهنی به شما کمک می کند تا احساسات دوستتان را بهتر درک کنید.

علاوه بر سیستم عصبی آینه ای بخش های دیگری از مغز مانند قشر پیش پیشانی (Prefrontal Cortex) و آمیگدال (Amygdala) نیز در همدلی نقش دارند. قشر پیش پیشانی مسئول عملکردهای اجرایی مغز مانند تصمیم گیری و کنترل رفتار است و به ما کمک می کند تا همدلی شناختی داشته باشیم و دیدگاه دیگران را درک کنیم. آمیگدال مسئول پردازش احساسات به ویژه احساسات منفی مانند ترس و اضطراب است و در همدلی عاطفی نقش دارد.

مطالعات نشان داده اند که همدلی هم جنبه های ذاتی و هم جنبه های اکتسابی دارد. برخی افراد به طور طبیعی با ظرفیت همدلی بیشتری به دنیا می آیند اما محیط و تجربیات زندگی نیز نقش مهمی در رشد و تقویت همدلی ایفا می کنند. خبر خوب این است که مغز ما انعطاف پذیر است و با تمرین و آگاهی می توانیم همدلی خود را بهبود بخشیم.

موانع همدلی : چرا گاهی همدلی کردن سخت می شود؟

با وجود اهمیت و فواید همدلی گاهی اوقات همدلی کردن برای ما دشوار می شود. موانع مختلفی می توانند سر راه همدلی قرار بگیرند از جمله :

• پیش داوری ها و کلیشه ها : وقتی با پیش داوری یا کلیشه به افراد نگاه می کنیم نمی توانیم آن ها را به عنوان افراد منحصربه فرد با احساسات و تجربیات خاص خود ببینیم. پیش داوری ها مانند پرده ای جلوی چشمان ما را می گیرند و مانع از دیدن واقعیت احساسات دیگران می شوند.
• استرس و خستگی : وقتی تحت استرس شدید یا خستگی زیاد هستیم ظرفیت همدلی ما کاهش پیدا می کند. در این شرایط تمرکز ما بیشتر بر روی خودمان و مشکلات خودمان است و انرژی کمتری برای توجه به احساسات دیگران داریم.
• عدم آگاهی از احساسات خود : برای اینکه بتوانیم احساسات دیگران را درک کنیم ابتدا باید با احساسات خودمان آشنا باشیم. اگر از احساسات خودمان غافل باشیم تشخیص و درک احساسات دیگران نیز برایمان دشوارتر خواهد بود.
• تفاوت های فرهنگی و زبانی : تفاوت های فرهنگی و زبانی می توانند درک احساسات دیگران را پیچیده تر کنند. زبان بدن لحن صدا و نحوه ابراز احساسات در فرهنگ های مختلف متفاوت است و عدم آگاهی از این تفاوت ها می تواند منجر به سوءتفاهم و کاهش همدلی شود.
• سبک های ارتباطی ناسالم : برخی سبک های ارتباطی مانند انتقاد مداوم سرزنش کردن بی توجهی و قطع کردن صحبت دیگران مانع از ایجاد فضای همدلانه در روابط می شوند. این سبک ها باعث می شوند افراد احساس ناامنی و عدم درک کنند و از به اشتراک گذاشتن احساسات واقعی خود اجتناب کنند.
• تجربیات دردناک گذشته : تجربیات دردناک گذشته مانند سوءاستفاده عاطفی یا طرد شدن می تواند باعث شود افراد برای محافظت از خود دیواری دور قلب خود بکشند و از همدلی کردن با دیگران اجتناب کنند.

شناخت این موانع اولین قدم برای غلبه بر آن ها و تقویت همدلی است.

گام های عملی برای تقویت همدلی : چگونه همدل تر شویم؟

خبر خوب این است که همدلی یک مهارت آموختنی است و با تمرین و تلاش آگاهانه می توانیم آن را در خودمان تقویت کنیم. در اینجا چند گام عملی برای بهبود همدلی ارائه می دهیم :

1. به حرف های دیگران با دقت گوش دهید (گوش دادن فعال) : گوش دادن فعال فقط شنیدن کلمات نیست بلکه تمرکز کامل بر روی گوینده درک منظور او توجه به زبان بدن و لحن صدا و تلاش برای فهمیدن احساسات او است. وقتی به حرف های دیگران با دقت گوش می دهیم به آن ها نشان می دهیم که برایشان ارزش قائلیم و به احساساتشان اهمیت می دهیم.

چگونه گوش دادن فعال را تمرین کنیم؟

• حواس پرتی ها را کنار بگذارید : هنگام صحبت با دیگران تلفن همراه خود را کنار بگذارید تلویزیون را خاموش کنید و تمام توجه خود را به گوینده معطوف کنید.
• تماس چشمی برقرار کنید : نگاه کردن به چشمان گوینده نشان می دهد که شما به حرف های او توجه می کنید و به او احترام می گذارید.
• به زبان بدن توجه کنید : به حالت چهره حرکات دست و بدن گوینده دقت کنید. زبان بدن می تواند اطلاعات زیادی در مورد احساسات واقعی فرد به شما بدهد.
• سوال بپرسید و شفاف سازی کنید : برای اطمینان از اینکه منظور گوینده را به درستی فهمیده اید سوال بپرسید و از او بخواهید که بیشتر توضیح دهد.
• خلاصه سازی کنید : در پایان صحبت آنچه را که شنیده اید خلاصه کنید و به گوینده بازخورد دهید. این کار نشان می دهد که شما به حرف های او گوش داده اید و آن ها را درک کرده اید.
1. خودتان را جای دیگران بگذارید (perspective-taking) : این تمرین ساده اما قدرتمند به شما کمک می کند تا دنیا را از دریچه چشم دیگران ببینید. سعی کنید تصور کنید که اگر شما در موقعیت فرد مقابل بودید چه احساسی داشتید و چه فکری می کردید. این کار به شما کمک می کند تا دیدگاه های متفاوت را درک کنید و از قضاوت زودهنگام خودداری کنید.

چگونه تمرین perspective-taking را انجام دهیم؟

• به داستان زندگی دیگران علاقه مند شوید : سعی کنید در مورد تجربیات زندگی ارزش ها و باورهای دیگران بیشتر بدانید.
• در گفتگوها سوالات باز بپرسید : به جای سوالات بسته (بله/خیر) سوالات باز بپرسید که طرف مقابل را تشویق به صحبت کردن و به اشتراک گذاشتن دیدگاه هایش کند.
• به داستان ها و فیلم ها توجه کنید : هنگام خواندن کتاب یا تماشای فیلم سعی کنید خودتان را جای شخصیت های داستان بگذارید و احساسات و انگیزه های آن ها را درک کنید.
• در موقعیت های مختلف دیدگاه های مختلف را در نظر بگیرید : قبل از اینکه در مورد یک موضوع خاص نظر بدهید سعی کنید دیدگاه های مختلف افراد درگیر در آن موضوع را در نظر بگیرید.
1. احساسات خودتان را مدیریت کنید (خودآگاهی عاطفی و تنظیم هیجان) : برای همدلی موثر لازم است که بتوانیم احساسات خودمان را بشناسیم و آن ها را به درستی مدیریت کنیم. اگر درگیر احساسات منفی شدید مانند خشم اضطراب یا ترس باشیم همدلی کردن با دیگران برایمان دشوار خواهد بود.

چگونه خودآگاهی عاطفی و تنظیم هیجان را تقویت کنیم؟

• به احساسات خود توجه کنید : در طول روز به احساسات خودتان توجه کنید و سعی کنید آن ها را نام گذاری کنید. بپرسید “الان چه احساسی دارم؟ چرا این احساس را دارم؟”
• مجله احساسات داشته باشید : نوشتن در مورد احساسات می تواند به شما کمک کند تا آن ها را بهتر بشناسید و الگوهای احساسی خود را شناسایی کنید.
• تکنیک های آرام سازی را یاد بگیرید : تکنیک های آرام سازی مانند تنفس عمیق مدیتیشن و یوگا می توانند به شما کمک کنند تا در مواقع استرس زا احساسات خود را کنترل کنید.
• از بازخورد دیگران استفاده کنید : از دوستان و نزدیکان خود بخواهید که در مورد نحوه ابراز احساسات شما بازخورد بدهند.
1. به زبان بدن توجه کنید : ارتباطات غیرکلامی بخش مهمی از همدلی هستند. به زبان بدن حالت چهره لحن صدا و تماس چشمی دیگران توجه کنید. این نشانه ها می توانند اطلاعات زیادی در مورد احساسات واقعی فرد به شما بدهند حتی اگر کلمات چیز دیگری بگویند.

چگونه به زبان بدن توجه کنیم؟

• در مورد زبان بدن مطالعه کنید : کتاب ها و مقالات زیادی در مورد زبان بدن وجود دارد که می توانید از آن ها برای افزایش آگاهی خود استفاده کنید.
• تمرین مشاهده کنید : در مکالمات روزمره به زبان بدن افراد توجه کنید و سعی کنید حدس بزنید چه احساسی دارند.
• به بازخورد دیگران توجه کنید : از دوستان و نزدیکان خود بخواهید که در مورد زبان بدن شما بازخورد بدهند.
1. سوال بپرسید و شفاف سازی کنید : وقتی مطمئن نیستید که احساسات طرف مقابل را به درستی درک کرده اید سوال بپرسید و از او بخواهید که بیشتر توضیح دهد. پرسیدن سوال نشان می دهد که شما به درک او اهمیت می دهید و می خواهید مطمئن شوید که سوءتفاهمی پیش نیامده است.

چه نوع سوالاتی بپرسیم؟

• سوالات باز : سوالاتی که با “چطور” “چرا” “چه” و “چگونه” شروع می شوند و طرف مقابل را تشویق به توضیح بیشتر می کنند.
• سوالات شفاف سازی : سوالاتی که برای اطمینان از درک درست منظور طرف مقابل پرسیده می شوند مانند “منظورتان این است که…؟” یا “آیا درست فهمیدم که…؟”
• سوالات احساسی : سوالاتی که به طور مستقیم به احساسات طرف مقابل اشاره دارند مانند “به نظر می رسد ناراحت هستی درسته؟” یا “آیا از این موضوع عصبانی هستی؟”
1. با خودتان و دیگران مهربان باشید (خود-شفقت ورزی و شفقت ورزی) : همدلی فقط در مورد درک احساسات دیگران نیست بلکه در مورد داشتن شفقت و مهربانی نسبت به خودمان و دیگران نیز هست. وقتی با خودمان مهربان باشیم بهتر می توانیم با دیگران همدلی کنیم. و وقتی با دیگران مهربان باشیم روابط سالم تر و رضایت بخش تری خواهیم داشت.

چگونه شفقت ورزی را تمرین کنیم؟

• با خودتان با مهربانی صحبت کنید : به جای انتقاد از خودتان با خودتان با لحن مهربان و حمایتی صحبت کنید.
• به نیازهای خودتان توجه کنید : به نیازهای جسمی عاطفی و روانی خودتان توجه کنید و برای برآورده کردن آن ها تلاش کنید.
• برای خودتان و دیگران آرزوی خوشبختی کنید : هر روز برای خودتان و دیگران آرزوی سلامتی شادی و آرامش کنید.
• به دیگران کمک کنید : کمک به دیگران یکی از بهترین راه ها برای تقویت شفقت ورزی است.
1. در محیط های همدلانه قرار بگیرید : محیط اطراف ما تاثیر زیادی بر رفتار و احساسات ما دارد. سعی کنید در محیط هایی قرار بگیرید که همدلی و مهربانی در آن ارزش گذاری می شود. معاشرت با افراد همدل و شرکت در فعالیت های اجتماعی و داوطلبانه می تواند به شما در تقویت همدلی کمک کند.

همدلی در انواع روابط : همدلی در روابط عاطفی خانوادگی دوستانه و کاری

همدلی در تمام انواع روابط انسانی نقش اساسی دارد اما نحوه بروز و اهمیت آن ممکن است در روابط مختلف کمی متفاوت باشد :

• روابط عاطفی : همدلی در روابط عاطفی بنیان عشق و صمیمیت است. وقتی زوجین همدل هستند بهتر می توانند نیازهای عاطفی یکدیگر را درک کنند از هم حمایت کنند و تعارضات را به شکل سازنده تری حل کنند. همدلی در روابط عاطفی به معنای این است که بتوانیم به احساسات شریک زندگی مان گوش دهیم آن ها را تایید کنیم و به آن ها نشان دهیم که در کنارشان هستیم.
• روابط خانوادگی : همدلی در روابط خانوادگی به ایجاد فضایی امن و حمایتی در خانواده کمک می کند. والدین همدل می توانند نیازهای فرزندان خود را بهتر درک کنند و به آن ها در رشد و شکوفایی کمک کنند. فرزندان همدل نیز می توانند روابط سالم تری با والدین و خواهر و برادران خود داشته باشند. همدلی در روابط خانوادگی به معنای این است که بتوانیم به احساسات اعضای خانواده احترام بگذاریم اختلافات را با گفتگو حل کنیم و در مواقع سختی کنار هم باشیم.
• روابط دوستانه : همدلی در روابط دوستانه عمق و پایداری دوستی را افزایش می دهد. دوستان همدل بهتر می توانند از یکدیگر حمایت کنند در شادی و غم شریک باشند و روابطی معنادار و رضایت بخش داشته باشند. همدلی در روابط دوستانه به معنای این است که بتوانیم به حرف های دوستانمان گوش دهیم در مواقع نیاز به آن ها کمک کنیم و در کنارشان باشیم حتی وقتی با نظراتشان مخالف هستیم.
• روابط کاری : همدلی در روابط کاری به بهبود کار تیمی افزایش بهره وری و ایجاد محیط کار مثبت کمک می کند. مدیران همدل می توانند کارکنان خود را بهتر درک کنند به نیازهای آن ها توجه کنند و انگیزه و رضایت شغلی آن ها را افزایش دهند. همکاران همدل نیز می توانند روابط کاری موثرتری داشته باشند اختلافات را به شکل سازنده تری حل کنند و به موفقیت تیم کمک کنند. همدلی در روابط کاری به معنای این است که بتوانیم به دیدگاه های همکاران احترام بگذاریم در مواقع سختی از آن ها حمایت کنیم و در جهت اهداف مشترک با هم همکاری کنیم.

نتیجه گیری : همدلی سرمایه ارزشمند روابط

همدلی گوهری گرانبها در روابط انسانی است. این توانایی شگفت انگیز به ما کمک می کند تا ارتباطات موثرتری داشته باشیم روابط صمیمانه تری بسازیم تعارضات را بهتر حل کنیم و زندگی شادتر و رضایت بخش تری را تجربه کنیم.

همدلی یک مهارت آموختنی است و با تمرین و تلاش آگاهانه و آموزش مهارت زندگی بزرگسال می توانیم آن را در خودمان تقویت کنیم. با گوش دادن فعال perspective-taking مدیریت احساسات توجه به زبان بدن پرسیدن سوال و شفقت ورزی می توانیم همدلی خود را بهبود بخشیم و روابط خود را غنی تر و معنادارتر سازیم.

به یاد داشته باشیم که همدلی فقط یک مهارت نیست بلکه یک انتخاب است. انتخابی برای دیدن دنیا از دریچه چشم دیگران برای درک احساسات آن ها و برای ارتباط برقرار کردن با قلب هایشان. این انتخاب کلید طلایی روابط موفق و زندگی پر از عشق و صمیمیت است.

پرسش و پاسخ های متداول کاربران درباره همدلی در روابط

سوال ۱ : آیا همدلی یک ویژگی ذاتی است یا اکتسابی؟ آیا همه افراد به یک اندازه همدل هستند؟

همدلی هم جنبه های ذاتی و هم جنبه های اکتسابی دارد. برخی افراد به طور طبیعی با ظرفیت همدلی بیشتری به دنیا می آیند اما محیط و تجربیات زندگی نیز نقش مهمی در رشد و تقویت همدلی ایفا می کنند. همه افراد به یک اندازه همدل نیستند و میزان همدلی در افراد مختلف متفاوت است. اما خبر خوب این است که همدلی یک مهارت آموختنی است و همه افراد می توانند با تمرین و تلاش آگاهانه همدلی خود را بهبود بخشند.

سوال ۲ : چگونه می توانم همدلی را در رابطه ام با همسرم/دوستم/همکارم افزایش دهم در حالی که با او اختلاف نظر دارم؟

اختلاف نظر داشتن در روابط طبیعی است و اتفاقاً همدلی در این مواقع اهمیت بیشتری پیدا می کند. برای افزایش همدلی در هنگام اختلاف نظر سعی کنید :

• به حرف های طرف مقابل با دقت گوش دهید : حتی اگر با نظرش مخالف هستید به حرف هایش با احترام گوش دهید و سعی کنید دیدگاه او را درک کنید.
• احساسات او را تایید کنید : به جای رد کردن احساسات طرف مقابل آن ها را تایید کنید. مثلاً بگویید “می فهمم که از این موضوع ناراحت هستی” یا “حق داری که این احساس را داشته باشی”.
• به دنبال نقاط مشترک بگردید : به جای تمرکز بر اختلافات سعی کنید نقاط مشترکی را پیدا کنید که می توانید در مورد آن ها توافق کنید.
• به جای حمله ابراز نیاز کنید : به جای انتقاد و سرزنش طرف مقابل نیازهای خودتان را به شکل واضح و محترمانه بیان کنید.
• به دنبال راه حل برد-برد باشید : به جای اینکه فقط به دنبال اثبات حقانیت خودتان باشید به دنبال راه حلی باشید که هم برای شما و هم برای طرف مقابل رضایت بخش باشد.

سوال ۳ : اگر فردی در رابطه با من همدلی نشان ندهد چه کار باید بکنم؟ آیا باید رابطه را قطع کنم؟

عدم همدلی در یک رابطه می تواند بسیار آزاردهنده باشد اما لزوماً به معنای پایان رابطه نیست. در این شرایط می توانید :

• به طور مستقیم و محترمانه با طرف مقابل صحبت کنید : احساسات خودتان را بیان کنید و توضیح دهید که عدم همدلی او چه تاثیری بر شما می گذارد.
• در مورد همدلی و اهمیت آن در روابط با او صحبت کنید : منابعی مانند کتاب ها یا مقالات مربوط به همدلی را به او معرفی کنید و با هم در مورد آن ها صحبت کنید.
• به او فرصت دهید تا تغییر کند : تغییر رفتار زمان می برد. به طرف مقابل فرصت دهید تا تلاش کند و همدلی خود را بهبود بخشد.
• اگر تغییر نکرد مرزهای خود را تعیین کنید : اگر طرف مقابل هیچ تلاشی برای تغییر نکرد و عدم همدلی او به طور مداوم به شما آسیب می زند لازم است مرزهای خود را مشخص کنید و تصمیم بگیرید که آیا این رابطه برای شما سالم و سازنده است یا خیر. در برخی موارد قطع رابطه ممکن است بهترین گزینه برای حفظ سلامت روان و عاطفی شما باشد.