تهدیدی برای شهر باستانی جیرفت

آغاز ساخت یک شهرک جدید در جیرفت و در عرصۀ شهر باستانی معروف به «دقیانوس»، این محوطه تاریخی را در تهدید قرار داده است.

به گزارش آژیراک، جمعی از فعالان و دوستداران میراث فرهنگی اطلاع دادند: فاز نخست تسطیح اراضی برای احداث «شهر نوین جیرفت» به مساحت 216 هکتار چند روزی است در غرب مجموعه باستانی «دقیانوس» شروع شده است. این شهرک سازی درست در میان آثار و بقایای به جامانده از شهر کهن جیرفت قرار می گیرد. در حالی که عرصه و حریم محوطۀ شهر دقیانوس هنوز تدقیق نشده است، اما شواهد سطحی نشان می دهد که شهر نوین جیرفت در این عرصه قرار می گیرد. بر اساس تصاویر هوایی مشخص است که گورستان در جنوب شهر نوین و بخشی از سامانه آبرسانی و قنات های کهن متصل به دقیانوس درست در غرب و میانۀ محل شهر نوین قرار دارند. همچنین تپه های شمال غربی که مملو از قطعات سفال، تکه های آجر و بقایای معماری است در شمال شهر نوین قرار می گیرد.

به گمان باستان شناسان، بی شک راه ارتباطی شهر نوین از کوچه پس کوچه های «کهورویه» نخواهد گذشت، بلکه در آینده محوطۀ ارزشمند «قمادین» برای ایجاد پل و اتوبان ارتباطی بین شهر امروزی جیرفت و شهر نوین تسطیح خواهد شد و از بین خواهد رفت.

قمادین همان شهری است که مارکوپولو آن را کَمادی نامیده و نوشته است که کمادی پیش از این شهری بزرگ و پرشکوه بوده، ولی اکنون (سدۀ 7 قمری / 13 میلادی) کوچک و کم اهمیت شده است، زیرا مغولان چند بار آن را ویران ساخته اند. کمادی در سدۀ 13 قمری / 19 میلادی در شمال جیرفت شناسایی شد. مردم بومی ویرانه های آن را شهر دقیانوس می نامند (گابریل، 129؛ سایکس، 267). برخی همین شهر دقیانوس را شهر جیرفت کهن دانسته اند (دایره المعارف بزرگ اسلامی). از قمادین به عنوان خزانۀ نفایس چین و ختا، هندوستان، حبشه، زنگبار، روم، مصر، ارمنستان، آذربایجان، ماوراءالنهر، خراسان، فارس و عراق یاد شده است.

فعالان میراث فرهنگی می گویند: بخشی از عرصه و حریم این مجموعه باستانی ارزشمند نیز کمتر از دو دهه پیش به صورت قطعات یک هکتاری به گروهی از بازنشسته های کشوری واگذار شده است. این بخش که بیش از 70  هکتار وسعت دارد مشخص نیست طی چه سازوکار و با استناد به کدام قانون و کدام استعلام از میراث فرهنگی واگذار شده است و چه سرنوشتی پیدا خواهد کرد؟

اکنون این پرسش ها از سوی جمعی از باستان شناسان و فعالان میراث فرهنگی مطرح شده است که آیا این طرح، ملاحظات مربوط به «ارزیابی تاثیرات اجتماعی و فرهنگی» (اتاف) را در نظر گرفته است؟ همچنین، شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در جلسه 20 آذر 1402 مصوب کرده بود که برای «الحاق 299 هکتار اراضی به محدوده شهر جیرفت در راستای طرح نهضت ملی مسکن» ضرورتاً باید «ملاحظات مربوط به حریم منظر اثر ثبتی در محدوده الحاقی با هماهنگی اداره کل میراث فرهنگی استان در طرح اعمال شود.» آیا وزارت میراث فرهنگی به این موضوع رسیدگی کرده است؟ آیا توسعه جیرفت با نابودی ارزش ها و دارایی های تاریخی و فرهنگی آن دنبال خواهد شد یا میراث و ارزش های فرهنگی برای نسل های آینده حفظ خواهند شد؟

بقایای شهر دقیانوس

جیرفت از کهن ترین تمدن های بشری است و حدود پنج هزار سال قدمت دارد و الواح خطی یافته شده از آن نشان دهنده یکی از نخستین خط های اختراع شده توسط بشر معرفی شده است. این محوطه باستانی پیش از این، با غارت گسترده ای مواجه شده بود؛ اوایل دهه 80 که «هلیل رود» در جنوب استان کرمان، طغیان کرد و گورهای باستانی و اشیاء دفن شده در آن آشکار شد و مردم با بیل و کلنگ راهی این منطقه شدند، آن زمان جیرفت را پنیری سوییسی توصیف می کردند که حفاران آن را برای یافتن اشیاء تاریخی سوراخ سوراخ کرده بودند.

تصویر ماهواره ای بخشی از بقایای شهر کهن جیرفت

بقایای شهر کهن جیرفت

پایان خبر آژیراک

تهدیدی برای شهر باستانی جیرفت